public

3. Blockchain sistem çeşitleri

Bildiğiniz üzere, Internet ilk çıktığında tüm sektörlerin iş modellerini kökten değiştirmesine yol açtı ve iş modelini değiştirmeyenlerin piyasadan kaybolmasına yol açtı. Bugünde Blockchain ilerleyen yazılarımda değineceğim üzere tüm sektörleri ve iş modellerini tekrar güncellemesine neden olacak.

Blockchain sistem çeşitleri özetle:

* Public Blockchain dediğimiz herkese açık iş modellerini destekliyor ve herkesin kullanabileceği kripto parabirimlerinin ortaya çıkmasına imkan veriyor. Aynen 1990 ‘ların Internet gibi.

* Pivate (özel ve kapalı) ve Federated (federe / ortaklıklar ile) Blockchain modelleri de 1990 ‘ların Intranet ve Extranet yapıları gibi diyebibliriz.

 

 

 

Blockchain sistemi kategorik olarak 6 ana modelde kurulabiliyor;

1. Trust (Güven) modeli

Bazı blok zincirlerin merkezi bir otoritesi yoktur ve kullanıcılar ağı içerisinde uzlaşma mekanizmasına güvenir ve onaylarlar. Örneğin en çok bilinen Bitcoin ve Ethereum sayılabilir.Bazı blok zincirlerinde ise özel ayrıcalık ve roller yüklenen kullanıcılar vardır. Örnek olarak Multichain (www.multichain.com) verilebilir, Multichain ‘de onaylayan (validator) node’lar tarafından onaylanan işlemler Blok zincirine eklenir.

2. Public (Kamuya açık) veya Private (Özel / kapalı) model

* Herkes Bitcoin veya Ethereum gibi Public (genel/kamuya açık) bir ağ kullanabilir.

* Kamu ağlarının kullanım ücretlerine ilişkin kuralları vardır.

* Platform (çoğunlukla) açık kaynak olduğundan, mevcut platformlardan birini kullanarak Private (özel/kapalı) bir ağ oluşturabilirsiniz. Sonra kendi kurallarınızı; üye ve işlem onay mekanizması, blok zincirine yazma, güncelleme veya çıkarma gibi size özel kuralları oluşturabilirsin.

 

3. Customizable (özelleştirilebilir) model

Bazı Blok zincirlerin sabit kodlu (yazılıma gömülmüş ve kolay değiştirilemeyen) işlem kuralları vardır. Örneğin Bitcoin veya diğer hükümet destekli kripto para birimleri.Diğer blok zincirler, kendi işlem kurallarınızı oluşturmanıza izin verir. Örneğin Ethereum gibi esnek ve açık platformları kendi iş modeliniz ve projenize göre özelleştirebilirsiniz. Tüm işlem kurallarını kendiniz belirleyebilmek için “Turing complete code” adı verilen altyapı ve protokol kodlarının tamamı verilmiş olması önemlidir.

  • * Bu block zinciri modellerinde kritik konu “smart contracts (akıllı sözleşmeler)” programların açık ve kendi ihtiyaçlarınız ile güncellenebilir olup olmadığıdır.

 

4. On chain (Zincir içinde) / Off chain (Zincir dışında)

Bazı blok zincirler, hesaplama, işlem onayı veya doğrulama amacıyla zincirde olmayan bazı verileri ve blokları içe / dışa aktarmaya izin verir.

* Bu veriler şifreleme yoluyla korunmamakta veya değiştirilemez olarak garanti edilmekle birlikte, dışa aktarılan veya içe alınan veri hash (karması) yapısı gereği bir miktar teminat/güvenlik sağlaması mümkündür.

* On chain (Zincir içinde) Data; Veriler genelde standart veri alanları, özet bilgileri ve tanımları içerir. Avantajı; Verilere anında ve kolay ulaşılabilmesi, bu sayede doğru bilgiler için tek noktadan erişim mümkün oluyor. Dezavantajı; Veri tipi ve boyutu olarak limitli kayıt yapılmak durumunda kalınıyor.

* Off Chain (Zincir dışında) Data; İş modeline göre çok detaylı ve genişleyebilir veri tipi ve içeriği (medya, harita, hastane verileri, vb.) kaydedilebiliyor. Avantajı; Her türlü veri formatı ve boyutu kaydedilebilir. Dezavantajı; Veri dosyaları ve detaylarına istendiğinde aynı anda erişilemez ve elde edilemez. Ek entegrasyon ve servisler ile veri detaylarına erişilebilir. Blockchain üzerinde bilgi bozulması oluşabilir.

 

5. Incentive Structure (Genel ağlar için teşvik yapısı)

* Bitcoin ve benzeri kripto para birimlerinde yeni bir blok oluşturmak hesaplama ve doğrulama açısından zor. Buna “madencilik” olarak isim veriliyor.

* Public (kamuya açık) ağlarda, blok zincirinin gücü, çoğaltma, yedekleme ve yeni blokların doğrulanmasından kaynaklanmaktadır.

* Teşvik yapısı, hem yeni blokların oluşturulmasını teşvik etmek hem de mevcut blokları yedeklemek için tasarlanmıştır.

– Eğer başarılı bir madenciysen, yeni Bitcoin ve muadili kripto para birimlerinden kazanabiliyorsun.

– Katılımı teşvik etmek için tahsil edilen ücretler de tahsis edilir.

– Bir çok yeni ICO modelinde mütahitten (topraktan) girersen, ciddi indirimler vaat ediyorlar, ilk girenler sonraki girenlerin ödediği giriş bedeli, aidatlardan da pay alabiliyor. Böylece ilk kritik seviye üye sayısına ulaşmayı motive ederek yatırımcı çekiyorlar.

 

6. Permission / no permission (izinli / izinsiz)

* Permission (izin gerekli) ağlar erişmek için izin gerektirir. Girme talepleri veya atanacak girişler için özel izinler tanımlanır.

– Bu ağlarda katılımcı önceliklidir, defteri güncelleme yetkisi verilir.

– İzin gerekli ağlarda işlemlerin hızı diğerlerine göre daha fazladır.

– Gizlilik daha çok önemsenir ve güvence altına alınır.

– Bankalar ve diğer finans kuruluşları müşteri ve mahremiyetine daha çok önem verdiği için izinli blockchain ‘leri tercih etmektedir.

Örnek Blockchain sağlayıcılarını aşağıdaki resimde görebilirsiniz:

 

* Public (Genel/kamuya açık) ağlar özel amaçlı kullanılabilir. Örneğin; Bir tedarik zincirini yönetmek için akıllı bir Ethereum sözleşmesi yürütmek sayılabilir.

– Özel amaçlar için kullanılan genel ağlar üzerinde de özel bölümlere erişmek için izin gerektirebilir.

– Ağ üzerindeki herhangi bir paydaş defter kayıtlarını ve blok’larını okuyabilir ve izinlerine göre yazabilir.

– Genel ağlarda herşey daha fazla transparan olduğu için kolay kolay müdahale ve değişim kabul görmez

– Güvenlik seviyesi doğası ve yapısı gereği izinli olanlara göre daha yüksektir.

Örnek Blockchain sağlayıcılarını aşağıdaki resimde görebilirsiniz:

 Scroll to top