İmece ve Salma

İmece, beraber yaşayan topluluklarda işlerin gönüllü ya da zorunlu olarak ve elbirliği içinde yapılması anlamına geliyor. Genellikle kırsal yerleşim yerlerinde, birçok kişinin toplanıp elbirliğiyle bir kişinin tarlasını sürmek, ekinini biçmek, harmanını kaldırmak, mısırını, fındığını toplamak vb. gibi bir işini görmesi ve böylece herkesin işlerinin sırayla bitirilmesi. Bir arada yaşayan topluluk bazı sorunların giderilmesine karar vermişse, herkes kaynak ve imkanı doğrultusunda iş gücü açığını karşılamak zorundadır.

Eğer bir amaç ve gerçekleştirilecek proje için para toplanacaksa buna da salma denir. Para toplanması karar alınmışsa, herkes imkanı ölçüsünde maddi katkı yapmak zorundadır. İmece ve salma bir arada yaşayan Anadolu topluluklarında yazılı olmayan hukuka dayalı, herkes tarafından kabul gören bir dayanışma örgütüdür. Bir belediyenin yapması gereken pek çok işi, belediye olmadığı zamanlarda ve kırsalda hala bu usulle yapılır.

İmece usulü ile yapılabilecek işlere bazı örnekler: Köyün kanalizasyonunun yapılması. Köyün merasının temizlenmesi. Düğün yerlerinin kurulması. Okul inşaatı. Cami inşaatı. Okulun yakacağının toplanması. Köyün korusundan ağaç kesilmesi. Köy fırınının temizlenmesi. Hayır işlerinde gereken ortak çalışma. Düğünlerde sandalye, güğüm, kazan gibi eşyaların gereksinimi karşılamak. Köye misafir gelmişse ağırlamak. Köylerde hep birlikte yapılan işler.

Salma yapılması gereken ve gerekebilecek durumlara örnekler: Köyün hayrı için para toplamak. Askere gidecek kişilere yardım için para toplamak. Köyde yapılan bilumum inşaat için para toplamak.

Salma veya imece kararı muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından alınıyor, Kitle Fonlama ‘da da sistemde açılacak projelere Platform yönetimi, öncü/melek yatırımcılar ve influencer (ünlü ve etkileyiciler diyelim) ‘lar karar veriyor.

Kitlesel Fonlama

Belediye ve kamu otoritesinin yapması gereken pek çok iş, yerelde bu usulle yapılırdı. Aynı şekilde bugün Türkiye ‘de yeterli ve riske yatırım yapan yatırımcı olmaması nedeniyle fikir ve projeler doğrudan halka açılacak. Bu çalışmalara da popüler adı ile Kitlesel Fonlaması (Crowdfunding) diyoruz.

En basit haliyle, kitlesel fonlama bir proje ya da girişimin bir grup insan tarafından internet aracılığı ile finanse edilmesidir. Teoride kişiler yapmış oldukları birikimler aracılığıyla mevcut yatırımlara dolaylı yollarla finansman sağlamaktadır. Örneğin, yatırımlara bankalar aracılığıyla finansman bulma gibi geleneksel yöntemlerde bankaların, para birikimi olan kişilerle paraya ihtiyacı olan kişiler arasında aracı görevini üstlenmesi söz konusudur. Ancak, klasik yöntemlerin tersine kitlesel fonlama yönteminde hiçbir aracı kuruma ihtiyaç duyulmadan finansmanın ilk elden kullanılması sağlanır. Finansman ihtiyacı olanlar, yatırım yapacak kişilere (kalabalığa) doğrudan başvurur. İletişim ise internet aracılığıyla sağlanır.

Kitlesel fonlama özellikle 2008 yılında yaşanan küresel finansal krizden sonra küçük ölçekli ve erken aşama şirketlerin finansman bulmakta yaşadıkları zorluklara bir çözüm alternatifi olarak ortaya çıkmıştır. Banka ve yatırım fonların yeni girişimleri ve küçük işletmeleri riskli sınıfına aldıkları için kredi vermiyor; dolayısı ile küçük ölçekli işler ve girişimler için finansman maliyeti artıyor. Dijital teknoloji ve her an her yerde mobil cihazlar ile internete bağlanabilme imkanı finansman bulma, alışveriş yapma, bağış toplama ve büyük topluluklara erişimi kolaylaştırdı, bu sayede kitlesel fonlamanın kısa sürede yaygınlaşmasını bekliyoruz.

Kitlesel Fonlama son altı yıl içerisinde özellikle gelişmiş ülkelerde önemli bir ilerleme göstermiş durumda. Günümüzde başta Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere ‘de yasalaşmış olan “Kitlesel Fonlama” muhtemelen Türkiye olarak mevzuata alan 3. ülke olacağız. Diğer taraftan halen Kuzey Amerika, Latin Amerika, Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’da bulunan 45 ülkede aktif olarak faaliyette bulunan toplam 672 kitle fonlaması platformu bulunmaktadır. Kitlesel Fonlama platformlarında 2015 yılında dünya genelinde 5 milyar dolarlık işlem hacmine ulaşıldı. Benzeri şekilde Türkiye’de melek yatırımla ilgili mevzuat çıktıktan sonra 16 tane melek yatırım ağı oluştu, ve bugüne kadar 800 melek yatırımcının işlem hacmi yaklaşık 500 milyon euro civarına ulaştı.

Yeni nesil finansman deniyor, aslında İslami Finans içinde zaten var!

Kitlesel fonlama yöntemiyle, tecrübeli ve tecrübesiz yatırımcıların bir araya gelmesi ve yatırım ortamından uzak duran yatırımcı kitlesinin tasarruflarını yatırıma yönlendirmesi, böylece sermayenin tabana yayılması hedefleniyor.

Sonuç olarak küçük tasarruf sahipleri de işletmelerin ve girişimlerin ortağı olarak faiz yerine ticaret ve aktif ekonominin içinde yer almış olacaklar.

Tam burada İslam’da Ticarete atfedilen önem ve İslami Finans ‘da bulunan Mudaraba ve Müşaraka ürünlerine değinmek ve ortak yönlerini görmemek olmaz. İslami Finans konusunda okuduğum kitap ve makaleler ile edindiğim bilgi ve deneyimi sizlere farklı makale ve yazılar ile aktarmaya çalışacağım.

Yeni mevzuat ile SPK (Sermaye Piyasaları Kurulu) tarafından yetkilendirilecek Kitlesel Fonlama platformlarının işlettikleri internet siteleri vasıtasıyla girişimcinin kitleye, kitlenin girişimciye erişimini sağlayacak yatırım ortamının sağlanmasına dönük düzenlemeler yapılıyor. Kamu maliyesine yük getirmeden başta teknoloji ve inovasyon odaklı yatırımlar olmak üzere tüm sektörlerde erken aşama finansmana ihtiyaç duyan girişimci sayısı ve bunların finansmana erişiminin artırılması hedefleniyor.

Yasal Mevzuat ne durumda?

* Mevzuat ve 6362 SPK kanun değişikliği Meclis’e intikal etti, yakında TBMM ‘den geçmesi bekleniyor

– 6.12.2012 tarihli 6362 SPK kanunun 3. tanım maddesinde (e-Halka açıklık) ve (h-İhraççı) bentleri değiştirilerek Kitle fonlama Borsa ve mevduat toplama dışına alınmıştır. (z-Kitlesel Fonlama) benti eklenerek kanun Kitle Fonlama ile halktan para toplama imkanı sağlanacaktır.

– 4 ve 16. maddelerde değişiklik ve eklenen 35/A maddesi ile Kitlesel Fonlama ‘ya ilişkin düzenleme yapma ve kitle fonlaması platformlarının yetkilendirilmesi yetkisi SPK’ya verildi.

* Kitlesel Fonlama platformlarının kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için SPK’dan izin alması gerekiyor.

* Platformların kuruluşlarına, ortaklarına, pay devirlerine, çalışanlarına, her bir fon sağlayıcı tarafından yatırılabilecek veya proje sahipleri ile girişim şirketleri tarafından toplanabilecek paranın azami limiti, faaliyet ilke ve esasları SPK tarafından belirlenecek.

* Kitlesel Fonlama platformları 6362 nolu kanundaki 37 ve 38. maddelerdeki borsalar, piyasa işleticileri ve pazar yerleri ilkelerine tabi olmayacaklar.

* Platform, Sermaye Piyasası Kanunu’nun izahname ya da ihraç belgesi hazırlama yükümlülüğüne ilişkin hükümlerine tabi olmayacak. Payları borsada işlem gören ortaklıklar ile Kitlesel Fonlama vasıtasıyla halktan para toplayan ortaklıklar hariç olmak üzere pay sahibi sayısı 500’ü aşan anonim ortaklıkların payları halka arz olunmuş sayılacak.

Kitlesel Fonlama platformları

Kitlesel Fonlama Platformu’nun kurulabilmesi ve faaliyet başlaması için Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınacak ve teminat yatırılacak. Bu platformların kuruluşuna, ortaklıklarına, pay devirlerine, çalışanlarına, her bir fon sağlayıcı tarafından yatırılabilecek veya proje sahipleri ile girişim şirketleri tarafından toplanabilecek paranın azami limitine ve faaliyetleri sırasında uymaları gereken ilke ve esaslara ilişkin esaslar Kurul tarafından belirlenecek.

Kitlesel Fonlama platformları halktan para toplayan kişiler ile bunlara fon sağlayanlar arasındaki ilişkiler genel hükümlere tabi olacak. Yapısı itibariyle borsacılık faaliyetlerinden farklı olan ve daha serbest bir anlayışla düzenlenen Kitlesel Fonlama platformları, Sermaye Piyasası Kanunu’nun borsalar, piyasa işleticileri ve teşkilatlanmış diğer pazar yerleri ile ilgili hükümlerine tabi olmayacak. SPK tarafından açılan dava ve takipler ile ihtiyati haciz taleplerinde Sermaye Piyasası Kurulu’nun her türlü harç ve teminatın muaf tutulacak.

Sistem nasıl işleyecek?

Fikri olan herkes, Kitlesel Fonlama platformu üzerinden bir kullanıcı açacak. Girişimcimiz iş fikri ile ilgili MVP (Minimum Viable Product / Minimum Uygulanabilir Ürün), İş modeli ve İş Planını hazırlayarak platform yükleyecek. Girişimcilerin Kitlesel Fonlama platformunda destek olacak kişilerin beğenisini kazanmanız çok önemli, sonuçta tüm işlerde olduğu gibi herşey satış ile başlıyor, girişimci öncelikle kendisini ve girişimini çok iyi tanıtarak satışa yani işe başlıyor. Bunun için platformlardaki konu, hedef kitle, problem, çözümünüz, pazara uyumu ve içerikleriniz önem kazanıyor. Metin, video, ve fotoğraflar dikkat çekici olmalı.

Duyuruda, ne kadar paraya ihtiyacı olduğunu belirtecek ve 2 – 3 haftalık süre üzerinden takvimi başlatacak. İlgili sürenin sonunda, gerekli para toplanırsa sistem devreye girecek ve çalışmalar başlayacak. Yatırımcılar, girişimlere borç verebileceği gibi, bağış da yapabilecek veya hisse satın alabilecek.

Düzenleyici not: Yatırımcı, hisse alabilir, borç verebilir veya bağış yapabilir olmalı. Her üç uygulama da ABD ve İngiltere’de var. İkincil mevzuat ve yönetmelikler ivedi olarak çıkarsa hukuki ve mali çerçeve oluşur ve finansman modeli hızlıca başlar.

Yatırımcılar uygun gördükleri projeye dilediği miktarda katkı sağlayacak. Ödemeler aracı konumundaki Kitlesel Fonlama platformu tarafından gerçekleştirilecek. Öngörülen sürede hedef rakama ulaşılırsa, platform sahibi 5% ile 10% arasında değişen oranlarda komisyon bedelini keserek toplanan fonu proje sahibine ödüyor, ödemeler kamu desteklerinde (TUBITAK/TEYDEB ve KOSGEB) olduğu gibi belli mihenk taşları ve faturaya (proforma ve gerçek) da bağlanabilir.

Önceden belirlenen fon tutarının öngörülen sürede temin edilememesi halinde, o zamana kadar toplanan fonlar platform hizmet bedeli veya komisyonu kesilerek yatırımcılara iade edilebiliyor. Platformlar arasındaki farklar pazarlama, ağının gücü, iş akışlarını kolaylaştırıcı ek ürün, hizmet ve komisyon oranları ile belirlenecek gibi duruyor.