Makalelerim

Tüm makalelerimi bu kategoride bulabileceksiniz

BKM – Bankalararası Kart Merkezi

BKM, kartlı ödeme sistemi içinde ortak sorunlara çözüm bulmak, ülkemizdeki banka ve kredi kartları kural ve standartlarını geliştirmek amacıyla 1990 yılında, 13 kamu ve özel bankanın ortaklığı ile kurulmuştur.

2013 yılı Aralık ayı itibarıyla, 10 ortaklı olan ve yönetim kurulunda eşit temsil hakkına sahip 8 üye banka tarafından yönetilen BKM’den 28 banka, üye olarak hizmet almaktadır.

 

BKM Hizmetleri

Kart hamillerinin yaptıkları alışverişlerden kaynaklanan borç ve alacaklarının bankalar arasındaki takası, BKM bünyesinde, yurtiçi takas ve hesaplaşma aracılığı ile gerçekleşir. Bankalar arasındaki yetkilendirme işlemini yürütmek, kredi kartı ve banka kart sektöründe bulunan bankalar arasında uygulanacak prosedürleri geliştirmek, yurtiçi kuralları oluşturmak, standardizasyonu sağlamaya yönelik çalışmalar yaparak kararlar almak, yurtdışı kuruluş ve komisyonlar ile ilişkiler kurmak ve gerektiğinde üyelerini bu kuruluşlarda temsil etmek, halen her banka tarafından devam ettirilen işlemleri daha güvenli, süratli ve daha az maliyetli, tek bir merkezden yürütmek BKM ‘nin kuruluş ana sözleşmesindeki faaliyetleri arasında yer alır.

 

BKM ‘nin başlıca hizmetleri aşağıda sıralanmıştır:

1. Yurtiçi Takas ve Hesaplaşma – YTH

BKM, Üyelik ve Hizmet Sözleşmesi uyarınca hizmet sunduğu banka ya da kuruluşlara kendi bünyesinde oluşturduğu Takas Merkezi üzerinden hizmet verir. Üye banka ya da kuruluşlar arasında kredi kartı işlemlerinden doğan borç veya alacakların tasfiyesi YTH Modülü ve Takas Merkezi aracılığı ile T.C. Merkez Bankası nezdindeki BKM hesabından net olarak yönetilir.

Yurt içinde işlem yapan üyelerimizin, VISA, MasterCard, American Express ve JCB gibi uluslararası ödeme sistemi işlemlerinin ya da özel logolu yurt içi kartlara ait işlemlerin, merkezi ve standart bir işleyiş mekanizmasında, ücretlendirme, takas ve hesaplaşmaları gerçekleştirilmektedir.

     * Switch Ücretlendirme ve Banka Kartı Takası : Switch üzerinden geçen, BKM üyelerinin birbirlerine ait banka kartı kullanımından      doğan komisyon ve anapara, finansal olmayan banka kartı ve kredi kartı işlemlerinden doğan hizmet ücretlerine ait borç ve alacaklarının tasfiyesi T.C. Merkez Bankası nezdindeki BKM hesabından net olarak yapılır.

     * Marka Paylaşım Takas ve Hesaplaşma: Üyelerimizin kredi kartı marka paylaşım işlemlerinin takası, tarafların tüm özel talep ve komisyon oranlarını içerir bir şekilde bu sistem ve Takas Merkezi üzerinden gerçekleştirilir.

     * Uluslararası Hesaplaşma Sistemi – AmEx Modülü: American Express Card sahiplerinin Türkiye’de bulunan ve American Express Card kabul eden ATM’lerden işlem yapabilmesine yönelik takaslaşma altyapısıdır.

 

2. Mesaj Yönlendirme / Switch Sistemi

Uluslararası kart kuruluşlarının kuralları gereği, üzerinde bu kuruluşların logoları bulunan her kartın uluslararası kart kuruluşları ile anlaşmalı kart kabul eden (Acquirer) üyeler tarafından kabul edilme zorunluluğu bulunmaktadır.

Acquirer‘ların, anlaşmalı oldukları üye işyerlerinde ya da ATM ‘lerinde kendilerine ait olmayan bu kartlar iel yapılan işlemlerde (Not-On-Us)* risklerini en aza indirgemek amacıyla, kart ihraç edenden (Issuer) yapılmak istenen işleme ait olumlu ya da olumsuz bir yanıt almaları gerekmektedir.

Her bir kart kabul eden (Acquirer); ile kart ihraç eden (Issuer) arasında bire bir iletişim kurulması uygulanabilir görülmediğinden Switch adı verilen yönlendirme merkezleri ihtiyacı doğmuştur.

BKM Yönlendirme Sistemi, üyelerine banka kartı ve kredi kartı yönlendirme hizmeti vermek üzere 1 Ağustos 1993 tarihinde uygulamaya alınmıştır. BKM yönlendirme sistemi ile üyelerine sunulan hizmetler aşağıda başlıklar halinde verilmiştir:

  • Kredi Kartı On-Line Otorizasyon
  • Kredi Kartı Yerine Otorizasyon
  • Banka Kartı ATM Paylaşımı
  • Banka Kartı POS Paylaşımı
  • Visa (Base I), MasterCard (EPS NET), AmEx ATM Acquiring Yönlendirme

Aynı zamanda BKM, yurtdışı Visa ya da MasterCard bağlantıları için, Master Card ve Visa tarafından kabul edilmiş bir servis sağlayıcıdır.

* Not On Us: Bankaya ait POS ve ATM ‘lerden başka banka ya da kuruluşlarca çıkarılan kartlar ile işlem yapılmasıdır (takasa konu olan işlemler)

 

3. Raporlama

BKM, aylık ve 3 aylık dönemler itibariyle üyelerinden Kartlı Ödeme Sistemleri ’ne yönelik istatistiki bilgi toplamaktadır. Toplanan bu bilgiler doğrultusunda;

Aylık; pazar payları, kart ve POS sayıları, taksitli işlem, EMV chiple gerçekleşen işlem ve MO/TO (Mektupla/Telefonla Sipariş) işlem ve e-ticaret işlem adet ve tutarları,

  • Üç aylık; konsolide istatistik, yönetici özeti, bilgi paylaşımı, pazar payı, il bazında kredi kartı dağılımı, kredi kartı issuer cironun bireysel ve ticari dağılıım, sahtecilik ve dolandırıcılık raporları, oluşturulmakta, BKM Online aracılığı ile üyeleri ile paylaşılmaktadır.

 

4. BKM Veri Ambarları 

     * BKM Veri Ambarı : Kartlı ödeme sistemlerindeki yetkilendirme ve takas kayıtlarının sahtekarlık, istatistik, pazar araştırma ve pazar geliştirme amaçlı olarak saklanmasına, gerektiğinde üyeler ve BKM tarafından sorgulanmasına ve analiz edilmesine yönelik hizmetlerdir.

Bu sayede BKM ve üyelerin pazar gelişimine/ analizine yönelik istatistiki verilerin yanı sıra sahtekarlık vb. riskler içeren işlemlerin kayıtlarına ulaşılması da sağlanır.

     * Merkezi İşyeri Veritabanı : BKM ‘ye üye olan bankaların kartlı ödeme sistemleri ’ne dahil olan işyerlerine ait bilgilerinin bir merkezde toplanarak birden fazla BKM üyesiyle anlaşmaya sahip iş yeri kayıtlarının eşleştirilmesini, her işyerine tekil bir numara verilmesini ve işyerlerinin bu numara üzerinden takibini sağlar. Bu numara, sistemler ve üyeler arası İşyeri takibini sağlamak amacıyla diğer uygulamalar içerisinde de kullanılmaktadır.

     * Birleşik Uyarı Listesi : Üyeler tarafından çevrim içi bildirilen sakıncalı kartların konsolidasyonunun yapılıp, tüm BKM üyeleriyle periyodik paylaşılmasını sağlar.

BKM ’nin 2006 yılında hayata geçirmiş olduğu Veri Ambarı Projesi sayesinde BKM çalışanlarının ve üyelerinin ambar üzerinden detaylı raporlar ile analiz yapabilmelerine olanak sağlanmıştır. Ayrıca veri ambarı sayesinde dolandırıcılık ve sahtecilik işlemlerinin de büyümeden önüne geçilebilme imkanı doğmuştur. BKM veri ambarı projesi kapsamında, BKM sistemlerindeki işletim sırasında elde edilen “not-on-us” yetkilendirme ve takas verilerinin yanı sıra, üyelerin “On-Us” verilerinin de veri ambarında toplanması ve sektörün kullanımına sunulması hedeflenmektedir.

 

5. Yönetim Sistemleri

     * Ortak POS Yönetim Sistemi : Türkiye genelinde, üyelerimizin Ortak POS Operasyonlarının tek bir çatı altında yönetilmesi amacıyla geliştirilmiştir. OPYS üzerinde Ortak POS operasyonlarının yönetimine ilişkin fonksiyonlar yer almaktadır. Taraflar arasındaki mesajlaşmalar otomatik gerçekleşmekte ve güncel durum, üye ve POS Servis Firma performansları sistem üzerinden izlenebilmektedir.

     * Chargeback (İade) Döküman Paylaşım Hizmeti : Üyeler arasındaki uyuşmazlık durumlarında, paylaşılmasına ihtiyaç duyulan dokümanların, elektronik ortamda üyeler arasında iletilmesini ve merkezden kayıt altına alınmasını sağlar.

 

6. BKM Online Portal

BKM ve üyeler arasında yetki sınırları içerisinde iletişim ve bilgi paylaşılmına altyapı ve portalını oluşturur ve yönetir.

Bilgi Bültenlerinin ve Güvenlik Bültenlerinin paylaştırılması kullanıcıların yetki sınırları çerçevesinde, BKM tarafından hizmet verilen temel uygulamalara ait bilgi ve raporlara ulaşmalarının sağlanması BKM Yönlendirme Sistemi’ne ait Performans ve İstatistik Bilgilerine ulaşılması üyelerden aylık periyotlarla kartlı ödeme sektör istatistik bilgilerinin toplanması ve konsolide edilerek raporlanması Kurallar, Bilgiler, Formlar, Tablolar, Sunumlar ve bilgi havuzlarına üyelerin erişiminin sağlanması

 

7. Güvenli Ekosistem

Yurt içi ve yurt dışı kart kuruluşları ile BKM koordinasyonunda yapılan bilgi paylaşımı, dolandırıcılık riskinin önlenmesi ile Kartlı Ödeme Sektörüne duyulan güvenin artmasını sağlamaktadır.

Ayrıca, kolluk kuvvetlerinin yaptığı operasyonlarda ele geçirilen sahte kart ve sahte kart yapımında kullanılan cihazların ekspertiz incelemeleri yapılmaktadır. Ekspertiz incelemeleri sonucunda, sahte kart ve cihazlardan tespit edilen kart bilgilerinin üyelere ve yurt dışı kart kuruluşlarına duyurularak, sahte kart kullanımları delillendirilmektedir. Kredi kartı sahtecilik ve dolandırıcılık şekillerinin rakamsal boyutları tespit edilerek, riskin önlenmesi amacı ile kural/ prosedür ve proje çalışmaları yapılmaktadır.

 

8. En Yakın ATM Uygulaması

Bu uygulama, web ve WAP üzerinden kullanıcıların istedikleri yerde ATM/ Şube’yi arayarak haritada göstermesini ve mobil cihazlar üzerinden kullanıcıların kendi konumlarına en yakın ATM/Şube’yi bulabilmesini sağlamayı hedeflemektedir.

 

9. Güvenli Internet Alışverişi (3D Secure)

3D Secure, İnternette güvenli alışveriş amacıyla kart sahiplerinin kimlik doğrulamasını sağlayan ve böylece kart sahipleri ile sanal iş yerlerini sahtekârlıklara karşı güvence altına alan uluslararası bir çözümdür.

 

10. Pazarlama ve İletişim Faaliyetleri

BKM, kartlı ödeme sistemleri konusunda kart kullanıcılarının ve üye işyerlerinin ortak platformlar oluşturularak bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi amacını taşıyan faaliyetler yürütmektedir.

BKM, Güvenlik Portalı ile, BKM ve ilgili paydaşları arasında bilgi paylaşımları, bilgi talepleri ve işlem teyitlerinin Kartlı Ödeme Sistemi Bilgi Güvenliği Standartları’na uygun bir yapıda gerçekleştirilebilmesine altyapı sağlar.

Reklam, Pazarlama ve İletişim faliyetleri ilekart kullanıcıları ve üye işyerleri gerek kredi kartı, gerekse banka kartı kullanımı, Kartlı Ödeme Sistemleri ve yeni yöntemler konusunda bilgilendirilmektedir.

Periyodik olarak düzenlenen eğitim, seminerler ve çeşitli sponsorluk faliyetleri ile Kartlı Ödeme Sistemleri içinde yer alan tarafların bir araya gelmesi sağlanmakta, kartlı ödeme sistemleri konusunda taraflar arası bilgi paylaşımı gerçekleştirilmektedir.

 

Ürün ve Hizmetleri

* BKM Express

Internet’te kolay, hızlı ve güvenli alışveriş sloganı ile BKM Express, bankalar ve e-ticaret dünyasının önde gelen firmalarıyla birlikte geliştirilen, İnternet alışverişlerini hızlı, kolay ve keyifli hale getiren dijital (web + mobil mecralarda) bir ödeme sistemidir.

Son kullanıcı kart sahipleri, kartlarını BKM Express’e kaydederek kart bilgilerini İnternet’te paylaşmadan alışveriş yapabilirler.

E-ticaret ve katalog sitelerinde kart kabul eden iş yerleri, BKM Express Üye İşyeri olarak ortak POS ve BKM Express platformu üzerinden daha fazla müşteriye güvenle ulaşabilir.

 

* En Yakın ATM

Banka ve Kart müşterileri nakte ihtiyaçları olduğunda, yada bankacılık, fatura ve ödeme işlemlerini yapmak istediklerinde BKM ‘ in sağladığı ATM uygulaması ile bulunduğunuz yere en yakın ATM’yi bulubilirler.

Cihazınıza uygun En Yakın ATM uygulamasına uygulama pazarlarından indirebilirsiniz.

 

* Temassız İşlemler

Temassız banka ve kredi kartları; hızlı, kolay ve güvenli bir şekilde işlem yapmanız için geliştirilmiş bir teknolojidir.

BKM, üye bankaları, kart proses eden kurumları, POS üreticilerini ve üye işyerlerini bu yönde motive ederek 2023 nakitsiz Türkiye vizyonuna hizmet etmektedir.

Temassız kartınızı temassız Visa ve MasterCard okuyucusu olan tüm noktalara yaklaştırılarak işlem yapabilirsiniz. İşlem 1 saniyeden kısa sürede tamamlanmaktadır.

 

* NFC İşlemleri

NFC (Yakın Alan İletişimi) iki elektronik cihazın kolay, basit ve güvenli haberleşmesi için tasarlanmış kısa mesafe temassız teknoloji standardıdır.

Son kullanıcılar son dönemde çıkan birçok mobil cüzdan uygulaması ile cep telefonlarında banka kartı, kredi kartı gibi birden fazla kart saklayabilmektedir.

Yeni cüzdan modelleri ile son kullanıcılar mobil cüzdan üzerinden isteği kartı tuşlayıp temassız terminale yaklaştırarak ödeme yapabiliyorlar.

Hizmetin yaygınlaşması için üye işyerlerinin yeni ödeme sistemleri ve cüzdanları hızlıca alış-veriş süreçlerinin içine alması ve NFC ‘li POS yayılımının sağlanması gerekiyor.

 

* Ulaşım Projeleri

Bankacılık kartlarının günlük hayata sağladığı kolaylıklar yeni dönemde ulaşım projelerinde de kendini gösterecek.

BKM, Konya’da toplu ulaşım araçlarında ücret ödemesi, temassız kartlarla yaparak denemeler yapıyor.

Bu alanda Turkcell Cüzdan hizmetini Şanlıurfa ‘da ve E-Kent ‘de hizmet verdiği şehirlerde Passolig kartları ulaşımda geçirmeye başladı.

 

* POS Para

POSPara, iş yerlerinde bulunan POS cihazları üzerinden banka kartlarıyla nakit çekilebilmesine yönelik bir uygulamadır.

Sektör kısıtlaması olmaksızın VISA Electron, Maestro veya yurt içi özel logolu banka kartlarıyla gerçekleştirilecek en az 10 TL en çok da 100 TL’ye kadar nakit çekilebilir.

POSPara, alışveriş esnasında nakit ihtiyacının karşılanması açısından kart sahiplerine kolaylık sağlarken ATM’lerin bulunmadığı ya da az olduğu alanlarda da nakit çekimini kolaylaştırarak zaman kazandırıyor.

Bu alanda benim dikkatimi çeken diğer oyuncuda Visa, Real Supermarketlerinde Visa amblemi görebilir limitler dahilinde kartınızdan nakit çekebilirsiniz.

 

* Kamu Tahsilat Çözümleri

BKM Kamu ve e-Devlet kapsamında vatandaşların işini kolaylaştıracak tahsilat çözümlerine SGK ile başladı. Benim gibi apartman yöneticisi iseniz kapıcı ve birde evde çocuğunuza bakan yardımcınız varsa SGK ödemeleri unuttuğunuzda baş ağrıtabiliyor. BKM, SGK prim ödemelerinde, bankacılık kartları ile İnternet üzerinden ödeme yapılabilen platform oluşturdu. Kart kullanıcıları, SGK prim borçlarını, İnternet üzerinden 7/24 hızlı, güvenli ve kolay ödeyebiliyorlar.

Kasım 2013 itibariyle SGK web sitesi www.sgk.gov.tr üzerinden borç sorgulama yapan vatandaşlar dilerse işleme devam ederek 13 bankanın banka ve kredi kartları ile borcunu ödeyebiliyorlar. Kesinlikle büyük kolaylık tavsiye ederim.

Takasbank (İSTANBUL TAKAS VE SAKLAMA BANKASI A.Ş.)

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) piyasalarında gerçekleşen menkul kıymet alım satım işlemlerinin takası; İMKB faaliyete geçtiğinde üyelerin kendi aralarında gerçekleşmekteyken 1988 yılından sonra İMKB bünyesinde kurulan bir müdürlük tarafından gerçekleştirilmeye başlanmıştır.

İMKB ve üyelerinin ortaklığıyla 1992 yılında kurulan İMKB Takas ve Saklama A.Ş., 1996 yılında Takasbank İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. adıyla bir sektör bankasına dönüşmüştür. Takasbank, son olarak İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. unvanını almıştır.

Borsa İstanbul bünyesinde bulunan “Pay Piyasası”, ”Gelişen İşletmeler Piyasası”, ”Borçlanma Araçları Piyasası”, ”Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası” ve “Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası”nda gerçekleşen işlemlerin taraflar arasındaki takas ve mutabakatı Takasbank’ta gerçekleşmektedir. Takasbank bünyesindeki fon ve menkul kıymet transferi işlemleri ödeme karşılığı teslimat (Delivery versus Payment – DvP) ilkesine göre gerçekleştirilmektedir. DvP ilkesi kapsamında, menkul kıymet aktarımı, söz konusu menkul kıymete ilişkin fon aktarımının gerçekleşmesi ile eş anlı olarak yapılmaktadır.

Finansal piyasalarda gerçekleşen işlemlerin önemli bir bölümü aracı kurumlar tarafından yapılmaktadır. Aracı kurumlar banka olmadıkları için TCMB tarafından işletilen EFT-EMKT sistemine üye olamamakta, Takasbank üzerinden bu sistemlere ancak dolaylı olarak katılabilmektedirler. Bu nedenle Takasbank TCMB ile bu tür aracı kurumlar arasında köprü görevi üstlenmiştir.

Gün boyunca Borsa İstanbul’da gerçekleşen pay senedi ve tahvil-bono alım satım işlemleri, gün sonunda Takasbank tarafından çok taraflı netleştirmeye tabi tutulmaktadır. Çok taraflı netleştirmeye göre hem menkul kıymet hem de fon bacağında net borçlu ve net alacaklı katılımcılar belirlenmektedir. Netleştirme sonucuna göre ortaya çıkan net pozisyonların kapatılması işlemi DvP prensibine göre gerçekleştirilmektedir.

Örneğin, (t) gününde Borsa İstanbul’da gerçekleşen pay senedi işlemlerine ilişkin bilgiler aynı günün sonunda Takasbank’a iletilir. Takasbank takas merkezinde yapılan netleştirme sonucunda, pay senedi için hem katılımcı aracı kuruluş hem de yatırımcı adına, fon için ise sadece katılımcı aracı kuruluş adına net alacak ve borç miktarları hesaplanarak sonuçlar Merkezi Kayıt Kuruluşuna (MKK) gönderilir. Müşteri bazında hesaplanmış olan detaylı borç/alacak bilgileri kapsamında müşterilerin hesapları MKK tarafından kontrol edilerek sonuçlar aynı gün Takasbank’a gönderilir ve (t) günü akşamından itibaren katılımcılar tarafından görülebilecek duruma gelir. (t+1) günü, katılımcı aracı kuruluşlar varsa hatalı işlemlere ilişkin kayıtları Takasbank’a iletir ve gerekli düzeltmelerin ardından (t+1) günü akşamı borçlu müşteri hesaplarına borçlu oldukları miktar kadar blokaj uygulanır. (t+2) günü borçlu müşterilerin MKK nezdindeki hesaplarında bulunan menkul kıymetler Takasbank Takas Havuz Hesabına aktarılır. Net fon borcu bulunan aracı kurumlar da ilgili fonu Takasbank nezdindeki nakit hesaplarına gönderir ve menkul kıymet ile nakit borç ve alacağı eş anlı olarak DvP ilkesine göre kapatılır ve taraflar alacaklarını almış olur.

Borçlanma araçları piyasası işlemleri için takas sisteminin işleyişi de yukarıda bahsedilen pay senedi işlemlerine benzer şekilde gerçekleşmektedir. Fakat pay senedi işlemlerinden farklı olarak borçlanma araçları piyasası işlemlerinin takası ve mutabakatı aynı gün içinde gerçekleştirilmektedir.

Not:
Borçlanma araçları piyasasında TL cinsinden işlemlerin takas ve mutabakatı aynı gün (t+0), döviz ödemeli işlemlerin takas ve mutabakatı ise bir iş günü sonra (t+1) gerçekleştirilmektedir.

Temsili olarak Borsa İstanbul, Takasbank, MKK ve Aracı Kurumlar ekosistemini sizler için bir mimari ve akışa dönüştürdüm.

Takasbank Ekosistemi ve Akışı

BIS&Takasbank-Isleyisi-k

BTOM (Bankalararası Takas Odaları Merkezi) – 5941 sayılı Çek Kanunu

Türkiye’de çek takası faaliyetleri ilk kez Osmanlı Bankası tarafından yürütülmeye başlanmış, TCMB’nin kurulması ile birlikte İstanbul’da faaliyette bulunan takas odası 1933 yılında TCMB bünyesine alınmıştır. Daha sonra çek takasının yaygınlaştırılması amacıyla Ankara ve İzmir’de de takas odaları kurulmuştur. 1970 yılında yürürlüğe giren 1211 sayılı TCMB Kanunu ile TCMB şubelerinin bulunduğu illerde de takas odaları faaliyete başlamıştır. 1985 yılında merkezi Ankara’da bulunan BTOM kurulmuş ve Türkiye’de gerçekleşen çek takası faaliyetleri BTOM’a bağlı odalarda yapılmaya başlanmıştır.

 

Çek takası işlemleri önceleri fiziki ortamda çeklerin el değiştirmesi ile yapılmaktayken 1993 yılında İstanbul, 1997 yılında ise Ankara’da elektronik çek takası sistemine geçilmiş ve çek bilgilerinin bilgisayara girilmesi suretiyle elektronik ortamda takas yapılmaya başlanmıştır. Bu sistemin uygulamaya geçmesi ile Ankara ve İstanbul takas odaları dışındaki diğer takas odaları iki aşamada, 31 Aralık 2002 ve 30 Haziran 2003 tarihlerinde kapatılmıştır.

 

Çek, diğer kıymetli evraklardan farklı olarak özel bir kanunla düzenlenmiş ödeme aracıdır. Ayrıca, çek, ekonomi içinde paranın fiziki olarak el değiştirmesine alternatif olacak şekilde kullanılan bir varlıktır. Çekin keşidecisinden lehdarına kadar kullanımının yazılı olarak düzenlenmesi ve çek kullanımının ve dolaşımının ülke içinde farklı bölgelerde çeke olan güvenin sağlanması bakımından BTOM önemli bir yere sahiptir. Bu çerçevede, BTOM bir ödeme aracı olarak çekin farklı bankalar arasında dolaşımını sağlayarak para nakil hareketlerini ve bundan kaynaklanabilecek riskleri azaltmakta emek ve zaman tasarrufu sağlamaktadır. Farklı bankaların şubelerine ibraz edilen çeklerin, ait oldukları bankalardaki hesaplarından tahsil edilmesini sağlayan sistem çek takas sistemidir. Bu sisteme ilişkin faaliyetlerin yürütülmesi TCMB gözetimi altında BTOM tarafından gerçekleştirilmektedir. Çek hamili tarafından tahsil edilmek üzere çek hesabının bulunduğu bankaya ibraz edilen çekler BTOM’da işlem görmemektedir.

 

5941 sayılı Çek Kanunu’nun 8. maddesi ile TCMB, çeklerin banka şubeleri arasında hesaben ödenmesini sağlayacak tüzel kişiliği haiz sistemi kurmaya ve gözetimi altında yürütmeye yetkili kılınmıştır. Bu kapsamda, çek takası işlemlerini yürüten Bankalararası Takas Odaları Merkezi (BTOM) faaliyetlerini, TCMB gözetimi altında sürdürmekte ve BTOM Yönetim Kurulu Başkanlığı görevi TCMB Ödeme Sistemleri Genel Müdürü veya Genel Müdür Yardımcısı tarafından yürütülmektedir.

Ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerinin karşılıksız çeklere ilişkin işlemler 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5’inci maddesi ile 1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 44 üncü maddesine dayalı olarak yerine getirilmektedir.

 

Söz konusu mevzuat uyarınca, karşılıksız çek keşide eden hesap sahiplerine ilişkin banka genel müdürlüklerince TCMB ‘ye gönderilen karşılıksız çek bildirimleri ve bu çeklere ilişkin sonradan yapılan ödemelere ait bildirimler ile mahkemelerce çek düzenlemeleri ve bankalarda çek hesabı açmaları yasaklananlar ve bu kişilere ilişkin yasak kaldırma kararları, haftalık dönemler halinde tüm banka genel müdürlüklerine elektronik ortamda duyurulmaktadır.

 

Sistem Performansı :

BTOM’da çek takası işlemleri elektronik ortamda çeke ilişkin bilgilerin iletilmesi esasına dayanılarak yapılmaktadır. 2013 yılı Ekim ayında yeni elektronik çek takas sistemine geçilmiştir. Bu yeni sistemle, çek takası işlemlerinin gerçekleştirildiği elektronik altyapının performansında önemli bir artış yaşanmıştır.

 

1 milyon çekin işlem süresi önceki sistemde yaklaşık 50 dakika iken, yeni sistemde 6 dakikadır. İşlem rekorunun kırıldığı günde sistemde yaklaşık 872 bin çek işlem görmüştür. BTOM takas sisteminde 2013 yılında günde ortalama 73 bin çek işlem görmüştür.

 

BTOM-Cek-Takas-Sistemi-k

 

 

 

Kaynak: TCMB Ödeme Sistemleri Raporu 2014

 

Sistemin İşleyişi :

  • Bir banka şubesi kendisine ibraz edilen farklı banka çekini genel müdürlüğü vasıtasıyla BTOM’a ibraz ederek çek hesabında çekin ödenebilmesi için yeterli miktarda paranın olup olmadığını kontrol etmelidir. Bu işleme provizyon denir. Bu kontrol, BTOM tarafından ilgili çeke ait bilgilerin çeki veren banka genel müdürlüğü kanalıyla çek hesabının bulunduğu şubeden alınması ile gerçekleştirilmektedir. Provizyon bilgisi yine BTOM aracılığıyla çekin ibraz edildiği bankaya gönderilerek, çekin farklı bir banka şubesince ödenmesi sağlanmaktadır.
  • Çek takası sistemi çok taraflı netleştirme ilkesine göre çalışmaktadır ve netleştirme sonucu ortaya çıkan net pozisyonlar sonraki gün öğlen saat 12:00’a kadar kapatılarak mutabakat BTOM’un TCMB nezdindeki hesabında sağlanmaktadır. Buna göre, örnekte yer alan işlemler uygulamada aynı iş günü içinde gerçekleşmemektedir.
  • Bankalar BTOM’da takasa girecek çeklere ilişkin bilgileri takas merkezlerinde bir önceki gün toplayarak (t) günü sabah saat 6’ya kadar BTOM’a göndermektedirler. Sabah 6’dan sonra BTOM’dan muhatap oldukları çeklere ilişkin bilgileri alan bankalar, aynı gün saat 17:30’a kadar provizyon sonuçlarını BTOM’a göndermekle yükümlüdürler.
  • Saat 17:30’dan sonra BTOM katılımcıların birbirleri adına gerçekleştirdikleri çek ödemelerini çok taraflı netleştirmeye tabi tutarak katılımcıların net borç ve alacaklarını belirlemektedir. Netleştirme sonucunda net borçlu olan katılımcıların yükümlülüklerini (t+1) günü öğlen saat 12’ye kadar BTOM’un TCMB nezdindeki mutabakat hesabına göndermeleri gerekmektedir.
  • Tüm borçlu katılımcıların yükümlülüklerini yerine getirmelerinin ardından BTOM alacaklı katılımcılara alacaklarını göndererek (t) gününde gerçekleşen takas işlemlerinin mutabakatını ertesi gün (t+1) sağlamış olmaktadır.

 

2007-2013-Cek-Takas-Sistemine-Ibraz-k

 

 

 

Kaynak: TCMB Ödeme Sistemleri Raporu 2014

EMKT (Elektronik Menkul Kıymet Transfer) Sistemi

TCMB tarafından 2000 yılında kurulan Elektronik Menkul Kıymet Transfer (EMKT) sistemi; menkul kıymetlerin bankalar arasında aktarımının ve mutabakatının, elektronik ortamda gerçek zamanlı ve kaydi olarak yapılmasını sağlayan sistemdir.

TCMB ödeme sistemleri yeniden yapılandırma  programı çerçevesinde geliştirilen EMKT sisteminin ikinci nesil sürümü 12 Temmuz 2013 tarihinde hizmete alınmıştır.

EMKT sisteminde devlet iç borçlanma senetleri (DİBS), likidite senetleri ile Özelleştirme İdaresi ve Kamu Ortaklığı Fonu gibi bazı kamu kuruluşları tarafından ihraç edilen senetlere ilişkin işlemler yapılmaktadır. EMKT’de yapılan işlemlerde ödeme karşılığı teslimat ilkesi (Delivery versus Payment – DvP) geçerlidir. Bu ilke kapsamında, menkul kıymet aktarımı, söz konusu menkul kıymete ilişkin fon aktarımının gerçekleşmesi ile eş anlı olarak yapılmaktadır.

EMKT Sisteminde Kredi Riski : Elektronik Menkul Kıymet Transfer sisteminde ise işlemler temel olarak ödeme karşılığı teslimat ilkesine göre gerçekleştiğinden ve bu bağlamda menkul kıymet teslimatı ve ödemenin mutabakatı eş zamanlı olarak yapıldığından, bu türdeki işlemlerde de kredi riski bulunmamaktadır.

Sistem Katılımcıları: 2013 sonu itibarıyla; bankalar arası TL aktarım sistemi, müşteriler arası TL aktarım sistemi ve EMKT sisteminde TCMB dahil 49’ar katılımcı bulunmaktadır.
Sadece EMKT sisteminin katılımcısı olan MKK bu sistemlerdeki tek banka dışı katılımcıdır.

2000-2013-EMKT-Islem&Tutarlari-k

 

 

Kaynak: TCMB Ödeme Sistemleri Raporu 2014 

EFT (Elektronik Fon Transfer) Sistemi

TCMB’nin sahibi ve işleticisi olduğu Elektronik Fon Transfer (EFT) sistemi, Türk lirası üzerinden yapılan ödeme işlemlerinin elektronik ortamda gerçek zamanlı brüt mutabakatını sağlayan sistemdir. 1992 yılında kurulan EFT sisteminin 2000 yılında teknolojik gelişmeler ve ihtiyaçlar doğrultusunda yazılım ve donanımında önemli değişiklikler yapılarak kapasite ve performans artırımı sağlanmıştır. Bkz. Detaylı bilgi makalenin sonunda.

2012 yılına kadar EFT sisteminde gerçekleşen işlemlerde alt veya üst limit bulunmaması nedeniyle zamanla GSM Operatörlerindeki SMS trafikleri gibi (Bkz. Not bölümüne bakınız) , önemli/büyük ve daha az önemli/küçük işlemlerin önceliklendirilmesi ve gerçekleşmesi konusunda riskler oluşmuştur.

Not: GSM Operatörlerinde OTP (Tek seferlik şifre) için ayrı SMS sunucuları, tek bireysel/kurumsal gönderimler için genel SMS sunucusu ve toplu gönderimler (Bulk, bayram tebrikleri gibi) için Bulk SMS sunucusu çalışıyor. Yakında Ödeme Sistemleri Oyuncuları ile EFT sisteminde de benzeri ayrımlara gidilebilir. Takip edip göreceğiz.

Zamanla küçük tutarlı ödeme işlem adedinin (bkz. Ekteki resim) toplam ödeme işlemleri içindeki payının oldukça yüksek olması, büyük tutarlı ve acil ödemelerin gerçekleşmesinde bir risk unsuru oluşturmaya başladı.

Bu nedenle 7 Aralık 2012 tarihinde işlevsel bir ayrıma gidilerek EFT sistemi 2 ayrı yapıda ele alınmaktadır:

  1. Son müşteriler arası TL aktarım sistemi

Müşteriler arası Türk lirası aktarım sistemi bileşeninde hesaba ve isme yapılan müşteri ödemeleri, kamu ödemeleri, konut, iş yeri ve diğer kira ödemeleri, maaş ve kredi kartı ödemeleri gibi bankaların müşterileri adına gerçekleştirdikleri ödemeler bu sistemde işlenmektedir.

  1. Bankalararası TL aktarım sistemi

bankalararası Türk lirası aktarım sistemi bileşeninde ise bankaların birbirleri arasında gerçekleştirdikleri ödemeler ile yurt dışı finansal kuruluşlara sağladıkları muhabirlik hizmetlerine ilişkin bankacılık ödemeleri gerçekleştirilmektedir.

 

Mevcut durumda her iki bileşen/sistem de TCMB tarafından oluşturulan yazılımlar ve ekiplerden hizmet almaktadır.

Alacaklandırma esasına göre çalışan EFT sisteminde ödemeler bekletilmeden alıcılarına iletilmekte ve gün sonunda, gerçekleşmeyen emirler iptal edilmektedir. Ayrıca, katılımcıların hesap bakiyelerinin eksiye düşmesine izin verilmemektedir. Katılımcıların sisteme gönderdikleri ödeme emirleri ancak hesaplarında yeterli bakiye bulunması durumunda gerçekleşmekte, aksi durumda yeterli bakiye bulununcaya kadar sırada beklemektedir.

EFT Sisteminde Kredi Riski: Elektronik Fon Transfer sistemi gerçek zamanlı brüt mutabakat esasına göre çalıştığından, ödeme emirleri, katılımcıların TCMB nezdinde bulunan Elektronik Fon Transfer sistemi hesabında yeterli fonun bulunması koşuluyla gerçekleştirilmektedir.

Böylece, sistemde taraflardan birinin yükümlülüğünü karşılayamaması durumundan kaynaklanacak kredi riski bulunmamaktadır.

Sistem Katılımcıları: 1 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca Türkiye’de faaliyette bulunan bankalar, TCMB onayı ile EFT sistemine katılımcı olabilmektedir.

Önemli Not: TCMB işlettiği EFT sisteminde son yapılan yenilemeler ile sistem performansı artırılmıştır. Son performans bilgisi:

Müşteriler arası TL aktarım sisteminde dakikada 35 bin,

Bankalar arası TL aktarım sisteminde ise dakikada 1.800 mutabakat yapılabilmektedir.

1992-2013-Gerceklesen-EFT-miktari-k

 

 

 

Kaynak: TCMB Ödeme Sistemleri Raporu 2014

Merkez Bankalarının Ödeme Sistemleri Alanındaki Rolü

Ödeme sistemleri ekosistemi ve oyuncularının finansal piyasalarda rolü ve önemi çok büyüktür. Finansal piyasalarda yapılan ödemelerin yüksek tutarlı olması ve bu piyasalarda çok hızlı bir parasal dönüşüm olması, ödeme sistemlerinin bu piyasalar için önemini artırmaktadır. Finansal piyasa katılımcıları arasındaki bağımlılıkların artmasıyla bu piyasalarda gerçekleştirilen ödemeler sistemik olarak önemli hale gelmiştir.

Finansal kuruluşlardan herhangi birinin yüksek tutarlı bir ödemeyi zamanında gerçekleştirememe veya hiç gerçekleştirememe durumu, tüm finansal sistemi ciddi likidite ve kredi risklerine sürükleyebilmektedir. Ödeme sistemlerinden kaynaklanan ve finansal sistemin bir bölümünde başlayan sorun, diğer alanlara da sirayet ederek finansal istikrarı tehdit edebilmektedir.

Dünya ekonomisinde yaşanan finansal krizlerin ardından fiyat istikrarını sağlamak görevinin yanı sıra finansal istikrara katkıda bulunmak, merkez bankalarının temel görevleri arasında yer almaktardır. Ödeme sistemlerinin, finansal istikrar açısından gün geçtikçe daha fazla önem kazanması, merkez bankalarının ödeme sistemlerinin kesintisiz, güvenli ve etkin çalışması konusunda daha fazla rol üstlenmelerine yol açmaktadır. Bu çerçevede, BIS (Borsa İstanbul) bünyesinde çalışmalarını sürdüren ve merkez bankalarına gerek yurt içi gerek sınır ötesi ödeme ve mutabakat sistemleri gelişmelerini takip etme imkânı sağlayan bir forum olarak hizmet etmekte olan Ödeme ve Mutabakat Sistemleri Komitesi (Committee for Payment and Settlement Systems – CPSS) ödeme sistemlerinin gözetimini merkez bankalarının başlıca görevlerinden biri olarak kabul etmektedir. Ayrıca, ödemeler alanında ortaya çıkan yeni ürünler de merkez bankalarının gözetim işlevinin genişlemesine etki yapmaktadır.

Merkez Bankalarının Ödeme Sistemlerinde 3 ana rolü vardır:

  1. Ödeme Sistemlerini işletme: Ödeme ve menkul kıymet takas ve mutabakat hizmetlerinin sağlanması
  2. Ödeme Sistemlerinde kolaylaştırıcı ve yönlendirici olma: Nakit dışı ödemelerdeki gelişmelerin koordine edilmesi ve şekillendirilmesi
  3. Ödeme sistemlerinin gözetimi : Ödeme sistemlerinin güvenli ve verimli bir şekilde işlemesini sağlamak üzere, ödeme sistemleri alanında dikkat edilmesi gereken hususların ve ilkelerin belirlenmesi, sistemlerden kaynaklanan risklerin belirlenerek gerekli politikaların oluşturulması

TCMB ‘nin Ödeme Sistemlerindeki Rolü
1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 4. maddesinin, 3. fıkrasının, “Bankanın Temel Görevleri” başlıklı (I) numaralı bendinin, (f) alt bendinde “Türk lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve gözetimini sağlamak ve gereken düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek” TCMB’nin temel görevleri arasında belirtilmektedir.
Bu kapsamda; TCMB tarafından 1992 yılında Elektronik Fon Transfer (EFT) sistemi, 2000 yılında da Elektronik Menkul Kıymet Transfer (EMKT) sistemi kurulmuştur.

5941 sayılı Çek Kanunu’nun 8. maddesi ile TCMB, çeklerin banka şubeleri arasında hesaben ödenmesini sağlayacak tüzel kişiliği haiz sistemi kurmaya ve gözetimi altında yürütmeye yetkili kılınmıştır. Bu kapsamda, çek takası işlemlerini yürüten Bankalararası Takas Odaları Merkezi (BTOM) faaliyetlerini, TCMB gözetimi altında sürdürmekte ve BTOM Yönetim Kurulu Başkanlığı görevi TCMB Ödeme Sistemleri Genel Müdürü veya Genel Müdür Yardımcısı tarafından yürütülmektedir.

Ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerinin yasal altyapısının güçlendirilmesi ile Avrupa Birliği (AB) müktesebatı ve uluslararası standartlarla uyumlu bir mevzuat çerçevesinin oluşturulması amaçlarıyla 2008 yılı AB Müktesebatının üstlenilmesine ilişkin Türkiye Ulusal Programı’nda “Ödeme Sistemleri Kanunu Taslağı” hazırlama sorumluluğu TCMB’ye verilmiştir. TCMB tarafından ilk taslağı hazırlanan 6493 sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun”, 27 Haziran 2013 tarih ve 28690 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
TCMB’ye, 6493 sayılı Kanunun 8. maddesi ile ülkemizde kurulmuş veya kurulacak olan tüm ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerinin gözetimini yapma, 6. maddesi ile sistem işleticiliğine ilişkin faaliyet izni başvurularının değerlendirilmesi, 4. maddesi ile sistemlerin sorunsuz ve kesintisiz işlemesini sağlamak üzere gerekli düzenlemeleri yapma konularında görev ve yetki verilmektedir. Ayrıca, anılan Kanun ile sistem işleticilerine yaptırım uygulama ve gerekli olduğu hallerde sistemin işletimini devralmak üzere TCMB görevli ve yetkili kılınmıştır.

TCMB’nin ödeme sistemlerine ilişkin görevleri, 4 Kasım 2013 tarihinde kurulan Ödeme Sistemleri Genel Müdürlüğü bünyesinde yürütülmektedir.

Not: Bu makale de değindiğim EFT, EMKT BTOM, Takasbank, Ödeme Sistemleri, Çek Kanunu ve Sisteminin işleyişi konularını ayrı birer makale ile aktaracağım. Görüş ve yorumlarınızı beklerim.

29J-CITY MAP GRAPHIC.1

TCMB – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş.

TCMB – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş., banknot ihraç eden, hükümetin para ve kredi politikasını yürüten, veznedarlık görevini üstlenmis ve devletin iktisadi ve mali danışmanlığını yapan yasal olarak bağımsız bir ekonomik kurumdur. CentralBanks2 merkez-bankasi-altin-2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kağıt para (banknot) basma tekelini elinde bulundurur ve bu yetkiye istinaden bağımsız olarak para politikasını belirler. Ayrıca Hazine Müsteşarlığı’na bağlı olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce basılan madeni paraların tedavülü TCMB tarafından sağlanmaktadır.

Merkez Bankası Türkiye ‘deki EFT (Elektronik Fon Transferi) ve EMKT (Elektronik Menkul Kıymet Transferi) sistemlerinin sahibi ve işleticisi konumundadır. Tüm Dünya Bankalararası Mali İletişim Topluluğu (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication – SWIFT) ‘ un Türkiye ayağını yürütmektedir.

TCMB’nın temel amacı fıyat istikrarını sağlamaktır. Banka temel amacıyla çelişmedikçe ülkenin kalkınması için uygulanacak politikaları da desteklemeye çalışmaktadır. Banka para politikasının uygulanmasında tek başına yetkilidir. Fiyat istikrarını sağlamak amacıyla belirleyeceği politika dahilinde para politikası araçlarını serbestçe kullanabilmektedir. Bankanın politika araçlarını uygulamada ve ekonomiyi takip etmede ihtiyaç duyacağı bilgileri toplama ve kurumları denetleme hakkı bulunmaktadır.

Başlıca görev ve yetkileri:

  • Banknot basma ve paranın dolaşımını sağlama: Para politikasına uygun olarak ihtiyaç duyulan ülke para birimi cinsinden banknot basmak. Paraların dolaşımını ve hacmini düzenlemek için gerekli teşkilatlanmayı sağlar, yöntemleri ve teknik alt yapıyı sağlar ve işletir.
  • Para politikasını belirlemek : Banka fiyat istikrarı amacına uygun olarak para politikasını belirler ve uygular. Bu amaçla faiz oranlarının belirler ve bankalara nihai kredi merci olarak hizmet eder. Ayrıca para politikası amacının gerçekleştirmek için mali piyasaları yakından takip eder işlem yapan kuruluşları denetler. Denetim alanı dışındaki konularda yetkili kurumları bilgilendirir ve işbirliği yapar.
  • Hükûmetin mali ajanlığını yerine getirmek : Banka hükümetin alacak ve borçlarının ödenmesinde ve hükümetin ekonomik gidişle ilgili bilgilendirilmesinde doğal mali ajandır. Bu amaçla açılacak kamu borçlanma ihalelerine aracılık yapar. Ulusal ve Uluslararası ekonomik gelişmeler hakkında hükümeti, kurum ve kuruluşları bilgilendirir.

Merkez Bankası’nın kurulmasına esas teşkıl eden 1715 sayılı Merkez Bankası Kanunu dönemin şartlarına uygun olarak hazırlanmıştı. Kanunla banknot ihracı imtiyazı Merkez Bankası’na tanınmıştır. Bankanın para politikası araçlarını kullanması ve hükümetle işbirliği içerisinde çalışmasını sürdürmesi de kanunun temellerini oluşturmuştur. 1715 sayılı kanunla ülkenin kalkınmasının sağlanması Merkez Bankası’nın temel görevi olarak tanımlanmıştır.

1970 yılında 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunun çıkartılarak 1715 sayılı Merkez Bankası Kanunu yürürülükten kaldırılmıştır. Bu kanunla bankanın temel amacı kalkınma planlarını ve hükümet politikalarını desteklemek olarak belirlenmiştir.
Türkiye, 1980’lerin başından itibaren ekonomi alanında çok büyük bir yapısal dönüşüm sürecinin içine girmiş, ithalat yerine ihracata dayalı bir ekonomi modeli ile dışa açık hale gelirken, bir yandan da serbest piyasa şartlarının daha çok uygulama alanı bulduğu bir yapıya bürünmüştür.

1990’lı yıllara gelindiğinde yaşanan krizlerin de etkisiyle Merkez Bankası’nın bağımsızlığı tartışmaları görülmüştür. Buna ilave olarak Merkez Bankası’nın eknominin kalkınması hedefi sorgulanarak bunun fiyat istikrarı ile çelişkileri gündeme gelmiştir. Bu tartışmaların sonucunda 1994 ve 2001 yıllarında yapılan değişikliklerle Merkez Bankası’nın temel görevleri ve bağımızlığı düzenlenmiştir. Bankaların faaliyetlerine ilişkin kuralların uluslararası standartlara uyumlu hale getirilmesi, bankaların yeniden yapılandırılması ile denetiminin tek çatı altında toplanması gündeme gelmiş, bu amaçla ayrı bir kurum olarak “Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu”nun (BDDK) kurulması, 2001’de yaşanan finansal krizle bankacılık sektörünün düzenlemelerinin gözden geçirilmesi, bu sekt.rün şoklara karşı dayanıklılığını artırmış ve gelişimini hızlandırmıştır. Söz konusu olumlu gelişmelere bağlı olarak finansal piyasalarda artan işlem hacmi ve çeşitlilik sonucunda bankalar teknolojilerini yenilemiş, verilen hizmetlerin kullanım alanı ve hızı artmıştır.

Teknolojideki gelişmeler, küreselleşme ve finansal işlemlerdeki serbestleşme neticesinde ticari ve finansal faaliyetlerin hızlanması yurt içi ve yurt dışı ödeme işlemlerinde artışa neden olurken bu ödemelerin gerçekleşmesine altyapı oluşturan ödeme sistemlerinin de önemini artırmıştır.
Güvenli ve etkin işleyen ulusal ödeme sistemlerinin varlığı, merkez bankalarının para politikası uygulamalarının etkinliği, finansal istikrar ve ekonominin gelişimi açısından da önem taşımaktadır.

Ödeme sistemlerinin daha yaygın kullanılmaya başlaması ve finansal altyapı kuruluşları olarak bu sistemlerden kaynaklanacak risklerin finansal istikrara olası olumsuz etkileri, merkez bankalarının ödeme sistemlerindeki rolünü de ön plana çıkarmıştır.
Buna paralel olarak TCMB kendisine Kanun ile verilen görevler çerçevesinde sahibi ve işleticisi olduğu ödeme sistemlerinin etkin bir şekilde işlemesini ve modernizasyonunu sağlamakta, ülkemizde ödemelerin sorunsuz ve hızlı bir şekilde gerçekleşmesi için gerekli yasal ve teknik altyapının sunulması adına çalışmalar yapar.

Perakende de OmniChannel Pazarlama dönemi

  • Dijital ekonominin hayatımıza girmesiyle markalar kanal sayılarını artırmışlardı. Multichannel pazarlama tüketiciyi herhangi bir kanalda yakalamayı anlatıyordu. Yeni trend olan Omnichannel pazarlama ise markaların müşterilerine dokunduğu fiziksel ve dijital tüm kanallarının mevcut süreçler ile entegre çalışmasını anlatıyor. Burada hedef tüketiciyle bütün kanallar üzerinden iletişime geçmek. Omnichannel kanallar, süreçler ve tüketici verilerinin daha entegre bir şekilde çalışmasını anlatan yeni bir pazarlama modeli.
  • OmniChannel (Tüm kanallarda) perakende tüketiciye her platform (laptop, tablet, akıllı mobil cihazlar, fiziksel mağaza/dükkan, katalog ve reklamlar) üzerinden benzersiz bir satış deneyimi yaşatabilmek anlamına geliyor.
  • OmniChannel pazarlama ve süreç yönetimine geçmeyen markaların başına gelecek olan müşteri deneyimine güzel bir örnek:
    • Müşteriler artık bir çok içerik ve karşılaştırma sitesinden araştırmayı yapacak. İhtiyacı olan ürünün en güncel ve kaliteli markayı bulacak.
    • Sonra giderek mağaza ve bayide ilgili ürünü inceleyecek, deneyecek ve tüm sorularının yanıtlarını alacak.
    • Birçok kişi AVM ve mağazaları gezerken ürünü inceliyor, giyiyor ve maximum bilgiyi alıyor. Hatta mağaza içindeyken ürünü mobil internetten inceliyor ve en ucuzunu orada buluyor zaten.
    • Keşke ürünlerin üzerinde bir QR Code olsa ve mobil internetten hemen alırsanız 10% indirimli yazsalar. Mağaza ve yönlendiren satışcıya da puan/komisyon verilse, böylece özellikle yeni nesil ve teknolojiyi kullananları kaçırmazlar. Diğer taraftan mobil teknolojileri bu kadar iyi şekilde kullanmayanlar mağazadan alacaklar, en fazla pazarlık yaparak anında mobil internet için verdiğiniz indirimini kasada isteyebilirler.
      • Tabi burada tüm süreçlerinizin ve online mağaza sistemininiz tek ürün satışı ve mobile internet uyumlu olmalı, aynı zamanda ödeme tarafında da mobil cüzdan ve mobil ödeme opsiyonlarını müşterilerinize sunabilmeniz gerekiyor. 
  • Türkiye ‘deki büyük bir şirketin patronu abim bana yukarıdakine benzer bir hikaye anlattı:
    • Abim ihtiyacı olan çamaşır makinasını araştırıp en mantıklı markayı bulmuş, sonra mağazaya giderek full test ve demo yaptırmış.
    • Sonrada giderek karşılaştırma sitelerinden birinden arayarak en ucuz satan yerden almış.
    • Almadan satan marka siteyi incelemiş, yorumları okumuş ve şirket hakkında biraz bilgi almış ve doğru firma olduğunu görünce satın almış.
    • Eve çamaşır makinasının marka servisi gelmiş ve kurulumu yapmış. Kendisi satın aldığı site veya ara bayi gelecek sanmış.
    • Kuruluma gelen markanın orjinal servisi abimize; “ürün bizim depolarımızdan çıkıyor, satan site siparişi bize geçiyor gerisini biz hallediyoruz” demişler.
  • Dünya markaları Best Buy, Lowes, Barnes & Nobles, Saks, Macy’s, Nordstrom ve daha birçoğu online (çevrimiçi) mağazaların showroom (sergi salonu) ‘u olmaktan korkuyorlar. Türkiye ‘de de birçok fiziksel mağaza ve marka şubeleri bu tehlike ve kaçınılmaz son ile karşı karşıya.
    • ABD OmniChannel istatistikleri

      Resimde Amerika ‘daki müşterilerin sosyal medya, internet ve mobil ticaret üzerindeki davranışları ve alışveriş alışkanlıkları hakkında istatistikleri görebilirsiniz.

  • Sadece Showroom ‘a dönüşme trendi özellikle kullanıcı elektroniği, beyaz eşya, kitap, ayakkabı ve alet / cihaz satıcılarında ciddi bir strateji problemine yol açmaya başladı. Müşteriler gelip perakende mağazaları ve zincirlerinde ürünleri test ediyor, üstüne deniyor ve hatta satış temsilcilerine demo yaptırarak kafasındaki tüm soruların birinci elden yanıtlarını alıyor. Sonra mağazadan çıkıp en yakın ücretsiz Wi-Fi hizmeti alabileceği bir kahve zinciri, kafe veya GSM ağı üzerinden akıllı mobil cihazı ile bağlanarak en iyi fiyat seçeneği ile eticaret sitelerinden mobile uyumlu olan birinden alıyor.  Amerika ‘da Best Buy ve diğerleri Amazon.com ‘un showroom ‘u olmaya doğru gidiyor.

  • OmniChannel Tablet ile alışveriş

  • Resim: OmniChannel Tablet ile alışveriş
  • Wal-Mart CEO ‘su Mike Duke yeni dönemi “transparan fiyat dönemi” olarak adlandırıyor. Bizim SoLoMoCo (Sosyal + Lokasyon + Mobil + Alışveriş) isimlendirdiğimiz modele Mike Duke SoLoMoMe (Sosyal + Lokal + Mobil + Kişisel) olarak isimlendiriyor. Müşterilerinde önemli oranda artan akıllı telefon kullanımını göz önünde bulundurarak tüm ürünlerinde QR/barcode kodları kullanarak ürünlerin özellikleri, stok durumu ve fiyat karşılaştırmalarını mağazadayken yapılmasını sağlayacaklarını belirtiyor.
    • ABD’nin her eyaletine yayılmış muazzam perakende ağına rağmen Wal-Mart öncelikle geçen yıl Kosmix isimli sosyal medya ağını kurdu. Daha sonrada @WalmartLabs isimli dijital perakende platformunu hayata geçirdi ve OmniChannel modeline hazırlanıyor.
  • Diğer Amerika ‘lı orta segment fiyatları ile tanınan perakende devi Macy’s 810 mağazasında OmniChannel pazarlama modelini kullanmaya başlayanlardan. Bu sayede online sitesindeki satışlarını 40% artırmayı başarmış durumda.
  • Fiziksel mağazalarda “gez-gör-dene ama satın alma” davranışlarından kaçınmak için müşterilerimizin davranışlarını, alışkanlıklarını ve sadakatlerini biriktirdiğimiz big-data (büyük veri) analizlerinden faydalanarak “dinamik müşteri deneyimi” stratejilerimizi oluşturmalıyız. Bunun içinde müşteriye ulaştığımız tüm kanallardaki deneyim ve işlemleri tek veri ambarında biriktirerek müşteri merkezli deneyim modeline geçerek müşteri ne istiyor, nerede ve hangi zamanda istiyorsa o anda satışı bitirmeliyiz. Diğer bir deyişle müşterilerimize dokunduğumuz tüm kanallarda (mobil, sosyal, kiosk, fiziksel dükkan, müşteri hizmetleri, katalog, saha ekipleri, vb.) Omnichannel pazarlama araçları ile benzersiz bir deneyim yaşatmalıyız.

Bu konu hakkındaki yazı ve başarılı örnekleri aktarmaya devam edeceğim. Sizlerinde yorum ve görüşlerinizi bekliyorum.

Mobil cihazlar ile harcanan zaman TV ‘lerde harcanan zamana erişiyor

Mobil uygulama ve web uygulamalarının ekonomisi katlanarak büyüyor. Kablosuz telekom endüstri birliği (CTIA) http://www.ctia.org/ tahminlerine göre mobil uygulama ve web üzerinde oluşacak gelir 2016 ‘da $50 milyar ‘a ulaşacak.

mobile applications

Bu büyüme ile mobil cihazlarda harcanan zaman 2013 yılı içinde televizyonda harcanan zamana ulaşacak ve hatta geçecek. Mobil uygulamalar ve mobil web de geçtiğimiz yıl (2012) harcanan zaman 127 dakika idi, bir önceki yıl (2011) harcanan zaman 94 dakika idi, dolayısı ile önceki yıla göre artış 35% oranında oldu. Mobil cihazlardaki bu rakam artışlarına rağmen TV izlemek için 2012 ‘de harcanan zaman 168 dk ile bir önceki yıl 2011 ‘deki rakam ile aynı (kaynak: Mobil veri şirketi http://www.flurry.com/). Eğer bu trend devam ederse mobil uygulama ve web üzerinde harcanan zaman 2013 içinde TV izlemede harcanan zamanı geçecek.

Araştırma firması Gartner ‘in projeksiyonuna göre dünya üzerinde tablet üzerinde geliştirilen proje sayısı 2013 ‘de bir önceki yılı 2 ‘ye katlayacak.

Amazon, Netflix ve Youtube web bazlı orjinal içeriğe yatırım yapıyorlar, bu içeriklerin mobil web de de yayınlanması TV kullanım ve izleme rakamlarını azaltacak.

TV at everywhere

Yahoo ve Nielsen ‘in konu ile ilgili araştırmaları;

* 9/10 mobil kullanıcı alışveriş sırasında mobil Internet kullanıyor ve 50% ‘si alışveriş ile alakalı aktivite yapıyor. Dolayısı ile dükkanlar QRCode ile uygulayacakları teşvik ve indirimler ile potansiyel ziyaretçileri çevrimiçi satışa dönüştürebilirler.

* 86% internet kullanıcısı TV izlerken izledikleri program ve içerikle ilgili mobil cihazlarını kullanıyorlar.

Bize gösteriyor ki, son kullanıcılar günlük hayatları ve TV başında iken tüm yaşadığı deneyim için mobil cihazlarından destek alıyor.

Lokal Mobil Internet ve Reklam pazarı nasıl büyür?

Pazar rakamlarımızı tam olarak bulmamız şimdilik zor görünüyor, zira henüz profesyonel olarak tam oturmamış bir pazarımız var. Operatörler henüz bu konuyu profesyonel bir zemine oturtamadı, özel şirketler operatör bağımsız gidiyorlar ve reklam ağları ile bu konuyu ilerletmeye çalışıyorlar.

Mobil Reklam Mobil Reklam

Sektörün oturması, son kullanıcıların reklam destekli mobil içerik ve servislere kolayca ulaşabilmesi ve tüm oyuncuların konuya daha profesyonel yaklaşarak pazarın büyümesi için net olan bir önerim var.

  • * Mobil Internet tarafında trafiğin, kullanıcının ve tüketimin artması neye bağlı?  -> Tabiki özgün ve zengin içeriğe, birde sosyal ve interaktif servislere
  • * İçeriğin doğal sahibi ve üreticisi kim? -> İçerikçi olarak Medya, profesyonel içerik üreticileri ve amatörler yani son kullanıcılar
  • * İçerik üreticilerinin daha çok ve sürekli üretmesi neye bağlı? Ve nasıl karşılanabilir? -> Son kullanıcının gönüllü olarak ödeyeceği bedel (ki hiç bir son kullanıcı ücret ödemek istemiyor!) alternatif olarak çözüm reklamlar ile markaların bu maliyetleri sponsor etmesi gerekiyor.
  • * Mobil Internet ağ geçitleri, trafiğin yönetimi, son kullanıcı profilleri ve ücretlendirme yetkileri ve kuralları kimin elinde? -> Mobil Operatörlerin elinde
  • * Çözüm üstteki 4 maddenin beraber hareket etmesi ve hakkaniyetli bir şekilde oluşan gelirlerin paydaşlar tarafından paylaşılması gerekiyor. Bu sayede tüm oyuncuların kazan-kazan modeli ile sektörü büyütmeleri için üstüne düşeni yapmasını beklemeliyiz.
    • – Bu konuların oturmuş ve profesyonel olarak el alındığı ülkelerde Mobil Operatörler oluşan Mobil Internet veri gelirlerini İçerik sahipleri ile paylaştığı görülüyor, hem de gelirin büyük kısmını. Bizde de aynı şekilde paylaşımın başlaması gerekiyor.
    • – Tabi benzeri şekilde markaları içerikleri sponsor etmek üzere oyuna dahil eden Medya grupları da; oluşan reklam gelirlerini bu işin son kullanıcıya ulaşmasını sağlayan altyapıları yöneten ve sağlıklı şekilde işlemesini sağlayan Mobil Operatörler ile paylaşması gerekiyor.
    • – Böylece herkes katma değeri oranında oluşan toplam geliri paylaşarak kazan-kazan mantığında hem sektörü büyütürler hem de bu konudaki yatırımlarını artırarak iyi gelirler oluştururlar.

Bu öneriyi medya gruplarına ve operatörlere birçok kez söyledim, henüz 2 taraf da sektörü geliştirmek yerine sadece günü kurtarmak derdine düşerek yanaşmıyorlar.

 

Öngörüm

Bildiğiniz gibi sektörümüzün kalbi her sene Şubat ayında Barselona ‘daki GSMA (Mobile World Congress / Mobil Dünya Kongresi) ‘de atar.  Bu kongrede sektöre yön verenler vizyonlarını ve yeni gelişmeleri aktarırlar, tüm oyuncular lansmanlarını yapar ve görücüye çıkarlar.

Bizde yazımızı 2011 ve 2012 yıllarında Barselona ‘da yapılan etkinlik arasında oluşan Mobil reklam gelişmelerini aktararak Türkiye ‘de yakın dönemde oluşmasını beklediğim potansiyel büyümeyi aktararak noktalayalım.

  • * Reklam tıklama oranı 711% arttı,
  • * Reklam talebi/gösterimi 698% arttı,
  • * Reklam gelirleri 522% arttı,
  • * Reklam harcamaları 464% artış gösterdi,
  • * Mobil platformlar: iOS – 981%, Android – 759%, BlackBerry – 265%, ve Nokia/Symbian – 423% artış gösterdi,
  • * Bölgesel gelişmeler: Kuzey Amerika 983%, Güney Amerika – 674%, Avrupa – 712%, Asya Pasifik – 599%, Afrika – 653%, ve Okyanus bölgesi – 447% ‘lik artış göstermiştir.

 

Yukarıdaki rakamlar ve Türkiye mobil sektöründeki gelişmeler bize gösteriyor ki;

  • * Sektördeki yerli oyuncular ve yeni gelecek yabancı oyuncuların Mobil Internet ve Mobil Servis dünyasına yapacağı yatırımlar,
  • * İçerik sahibi Medya ile Operatörlerin yukarıda aktardığım çözüme yönelik çalışmalar Ile Türkiye ‘de çok büyük bir Mobil reklam pazarı oluşabilir.

Beraber çalıştığımız Dijital Pazarlama ajansı Motto23 ‘ün mobil internet ve mobil reklam alanındaki yatırımı www.Mobilci.com ve tanıtım materyalleri ile reklamları fiziksel dünyadan dijital dünyaya bağlayacak Interaktif pazarlama servisi www.qrema.com ile markaları yazıda bahsettiğim mobil kullanıcı kitlesine ulaştırabileceğini düşünüyorum.

1 2 3 4 5 6  Scroll to top