Mevcut Bankalar istesede istemese de Devlet, TCMB ve BDDK vasıtasıyla 6493 sayılı “Ödeme Sistemleri Kanunu” ile finans, transfer ve ödemeler piyasasını düzenleyecek ve bir anlamda modern yeni bankalarının izinlerini veriyor olacak. Örnek Simple şirketini verebiliriz, erken uyanan BBVA Simple ‘ı satın alarak hantal bankacılık dünyasında öne çıkacak, BBVA ‘in Türkiye ‘de satın aldığı Garanti Bankası bence rekabete en hazır banka olacak. Umuyorum bu konuda GSM ve Internet operatörlerinin BTK vasıtasıyla uzun süre engellediği ve hala tam anlamıyla liberilizasyon ve rekabetin olamadığı MVNO iş modeli gibi olmasın.

Ödeme Sistemleri Ekosistemi ve Paydasları

Çizim: Ödeme Sistemleri Ekosistemi ve Paydaşları 

 

Ödeme Sistemleri Oyuncuları

• Sistem İşleticisi

◦       Kanunda özel yer ayrılmış Sistem İşleticisi, Ödeme Sistemi Oyuncuları arasında transfer ve takas işlemlerini yapan sistemin günlük işleyişinden sorumlu olan ve sistem işletimi için gerekli olan faaliyet iznine sahiptir. ◦       TCMB tarafından yetkilendirilir, gözetlenir ve denetlenir. ◦       Kanunda tanımlanan yetki ve şartlar ile doğal adaylar: TCMB, BTOM, TakasBank, MKK ve BKM olacaktır. ◦       Yeni adayların çıkmasını bekliyorum, olmaki özel sektör işin içine girmeli ve rekabet ortamı oluşmalı.

• Elektronik Para

◦       Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, kanunda kapsamındaki ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değerdir. ◦       Tüm sektörler ve Pazarlama alanında yorumlanabilecek çok geniş bir çerçeve ve fırsatlar mevcut. ◦       Kanun kapsamında elektronik para ihraç etme yetkisi verilen kuruşlara Elektronik para kuruluşu denmektedir. ◦       Kendi ürün ve hizmetlerini elektronik para ile satacak veya kampanyalarında kabul edecek kurumlarında kanunu iyi okumalı ve değerlendirmelidir. ◦       Markalar, Perakende ürün ve hizmet kuruluşları ile, e/m-ticaret hizmeti veren kuruluş ve pazaryerleride konuyu dikkatli takip ederek pozisyonlarını almaktadır.

• Bankalar  

◦       5411 sayılı Bankacılık kanunu ile yetki ve lisanslarını almış Bankalar sistemde doğal Ödeme Hizmeti Sağlayıcısıdır. ◦       Ödeme hesabına para yatırma, çekme ve işletme ilgili işlemleri yapar. Ödeme hesabındaki fonun aktarımı, doğrudan borçlandırma, ödeme kartı veya benzeri araçla yapılan ödeme işlemi, ödeme emri ve para transferi işlemlerini yapar. ◦       Ödeme aracının ihracı veya kabulünü yapar. ◦       Banka içi hesaplar arası havale, ülke içi diğer bankalara EFT yapar. ◦       Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetlerini verir. ◦       Banka üzerindeki müşteri mevduat ve yatırım hesapları için debit kart, kredi kartı ve ön ödemeli kart çıkarma ve işletme haklarına sahiptir.

• Kapalı Devre

◦       Perakende ve hizmet sektörlerinde iş yapan Marka, Mağaza ve Pazaryerilerinin kendi sistemleri içinde geçerli çıkardıkları sadakat kartları, pazarlama kampanyaları, hediye ve promosyonlar kapalı devre çalışmak koşulu ile kanun kapsamında özel bir yere sahiptir.

• Cüzdan

◦       Bu bölümde anlatacak çok şey var. Bunları ayrı birkaç makale de yurtiçi ve yurtdışı örnekleri, altyapı sistemleri ve cüzdan servisleri tarzında özel makaleler ile aktarmaya çalışacağım. ◦       Bankalar, GSM ve Internet Operatörleri, Cihaz üreticileri, Perakende markaları, Ulaşım sektörü oyuncuları ve sadece bu konuya özel yatırımlar yapan yatırımcı ve girişimciler Dijital ve Mobil Cüzdan servis ve uygulamaları oluşturmaktadır. ◦       Kısaca özetlemek gerekirse, fiziksel cüzdanınızda bulunan kimlik ve nakit dışında sadakat ön ödemeli, debit ve kredi kartlarınızı koyabildiğiniz ve sadece sizin bileceğiniz kullanıcı, kimlik ve şifreleri ile çalışan sanal modelleri olarak düşünebilirsiniz.

• POS 

◦       Point of Sale yani Satış Noktası anlamı taşımaktadır. Geleneksel EFT POS ve yeni nesil ÖKC (Ödeme Kayıt Cihazı – aşağıda teknoloji bölümünde detaylarını aktarıyorum) cihazları Perakande Şube/Bayi, Market, İstasyon, Otel, Restoran, Kafe, Bar ve Büfelerde ve evlere servislerde kullanılmaktadır. ◦       Perakende markaları ve eticaret firmaları dijital kanallarda müşterilerine satacakları ürün ve hizmetler için POS cihazlarının sanal versiyonunu bankalardan doğrudan veya banka POS ‘larını bir arada sunan POS Hub kuruluşlarından alabilirler.

• Kapıda Ödeme

◦       Perakende markaları ve eticaret firmaları ürün ve hizmetlerinin satışını önden ödemeli, nakit, havale/eft, ön ödemeli kart, debit/banka kartı ve kredi kartı dışında Kargo ve Kurye firmalarını kullanarak kapıda ürün tesliminde aynı yöntemler ile alabilmektedir. ◦       Ödeme Hizmetleri Sağlayıcısı kuruluşlar Kargo ve Kurye firmalarını kendi sistemleri ve cihazlarını kullandırarak müşterilerinden tahsilat yapabilirler.

• Micro / Mobil Ödeme

◦       GSM ve Internet Operatörlerinin doğrudan kendi sistemleri veya aracı servis sağlayıcıları vasıtasıyla yaptırdığı ödeme işlemlerini ve tahsilat yapan kuruluşları ifade eder.

• Ön Ödemeli Kart

◦       Doğrudan Bankaların çıkardığı Ön Ödemeli Kart bir anlamda Cüzdan Kart olarak da görülebilir. ◦       Arkasına güçlü bir banka yapısını alan Kart Servis Sağlayıcısı, Kart İşlemcisi ve Perakende kuruluşları çıkardıkları ön ödemeli kartları müşterilerine vermekte, müşteriler bu kartlara fiziksel ve dijital kanallardan para doldurduktan sonra ağa kayıtlı tüm fiziksel ve dijital üye işyerlerinde kullanabilmektedir.

• Ödeme Kuruluşu

◦       Ödeme hizmeti sağlamak ve gerçekleştirmek için bu Kanun kapsamında yetkilendirilmiş kuruluşları ifade eder. ◦       Ulusal ve uluslararası ağlara para transferi yapan, fon gönderen ve alan arasındaki transferi kendi hesapları, muhabir banka, kurum ve aracılar arasında sağlar. ◦       Kanun öncesi mahalle aralarında da görmeye başladığınız fatura tahsilatı merkezlerini ifade ediyor. Bugüne kadar düzenleme olmadığı için mahalle bakkaları, büfe, istasyon ve hatta en son kapıcıların elinde POS ‘lar ile apartmanlardan doğrudan tahsilat yaptıklarını duymuştum. Yeni dönemde bu şekilde vatandaşın faturalarını tahsil etmek isteyen kurumlar markalaşmak ve lisans almak zorunda kalacaklar.

• PTT

◦       PTT kamuda çıkan bir çok kanunda olduğu gibi defakto durumundan ve hali hazırda yaptığı işlemlerden ötürü 6493 sayılı Ödeme Sistemleri kanununda da özel statü tanımlanmıştır. ◦       Kanunda tanınan özel statünün denetimi ve denetim sonrası yetkinin kaldırılması kontrolü PTT ‘nin tamamen özelleştirilebileceği göz önünde bulundurularak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ve Kurumuna verilmiştir.  

 

Aracı Paydaşlar

• Diğer Türk Bankalarına EFT/EMKT yapabilmek için TCMB 
• Yabancı Bankalar ile Swift Sistemi (Swift AŞ) üzerinden para transferi yapılabilmektedir.
• Uluslararası Para Transferi Ağ ve Noktalarına erişim için Türkiye ‘deki en büyük oyuncular Western Union, Money Gram ve UPT 
• Fatura Üreten Kurumlar ulusal ve bölgesel olarak aşağıdaki kategorilere ayrılabilir:

◦       Ulusal GSM ve Telekom firmaları

◦       Bölgesel Elektrik, Doğalgaz ve Su firmaları

◦       Belediye ödemeleri ve vergileri

◦       E-Devlet ve Vergiler  

 

İhtiyaç sahibi Paydaşlar

• Son Kullanıcı : Faturalarını ödemek isteyen, kişi ve kurumlara para transferi yapmak isteyen, perakende ve internet üzerinden ürün almak için kredi kartı veya nakit kullanarak ödeme yapacak son kullanıcıları ifade etmektedir.
• Kamu Kurumları : SGK, Adliye, Nüfus Müdürlüğü, Tapu Dairesi, Vergi Dairesi ve e-Devlet uygulamalarının vatandaşların tahakkuk eden primleri, ödeme ve borçlarını tahsil etmelerini sağlayacak sistemler olacak.
• Belediyeler : İlan, Reklam, Eğlence, İşyeri ve Çalışma İzinleri, Çevre ve Emlak vergisi gibi tahakkuk eden ödeme ve borçları vatandaşlardan tahsil etmek için sistemleri kullanacaklar.
• Perakende markaları : Perakende ürün ve hizmetleri sunan markalar bayi, şube ve dijital kanalları vasıtasıyla , market, bakkal, istasyon ve büfelerin müşterilerden nakit ve kart dışında alternatif ödeme sistemleri ile tahsilat yapabilecekler.
• E-Ticaret Firmaları : Dijital kanallar üzerinden dokunulabilir ve sanal ürün ve hizmetler sunan markalar müşterilerden nakit, havale, eft ve kart dışında alternatif ödeme sistemleri ile tahsilat yapabilecekler.
• Internet devleri : Internet sistemleri üzerinden ürün, hizmetler, abonelik ve üyelik hizmetleri sunan markaların müşterilerden nakit, havale, eft ve kart dışında alternatif ödeme sistemleri ile tahsilat yapabilecekler.

 

Düzenleyici Kurumlar

• BDDK : Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının İzinlerini verir, Düzenlemeleri yapar ve denetler
• TCMB :  Sistem İşleticisi İzinlerini verir, Düzenleyici yapar ve denetler
• TCMB, BTOM, TakasBank, MKK ve BKM : Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerini işleten ve üzerinde işlem yapan kuruluşlar için düzenlemeleri yapar ve denetler

 

Sistem ve Teknolojiler

• EPOS / ÖKC: Geleneksel EFT POS cihazlarına alışkın durumdayız. 3100 sayılı “Ödeme Kaydedici Cihazlar” kanunu ile Yazarkasa fonksiyonu da olan mobil POS / ÖKC ‘ler hayatımıza girdi. Sancak grubunun Vera ’sı ile başlayan rekabet, sektörün büyük oyuncuları Ingenico, Verifone, Profilo, Beko ve Hugin ile çok agresif hale geliyor.

◦       Yeni dönemde, POS üretici / sağlayıcı aynı zamanda TSM (Transaction Secure Management) ‘in sahibi ve hizmeti son kullanıcıya sunan esnaf ile sözleşme imzalayan taraf olacak. Bankalar ve Ödeme Sistemleri oyuncuları hem ÖKC üreticisi hemde Esnaf ile sözleşme imzalayacaklar.  Merak etmeyin başka bir makalede bu konununda detayına gireceğim.

• NSDT / VSA : Near Sound Data Transfer (Yakın Ses Veri Transferi) / VSA (Very Secure Authentication) sistemleri SMS ve NFC 2.0 ile karşılaştırılan eski nesil telefonlarda da çalışabilen şifrelenmiş Ses gönderimi ve alımına yönelik Fransız Tagattitude, Fairpay, mcash tarafından e-ticaret ve web portal girişlerinin güvenliği için kullanılmaktadır.

◦       Basit şekilde çalışma modeli; e-ticaret sitesinde alışveriş yaparken ödeme adımında telefonunuzu ve kişisel şifreniz/PIN ‘inizi giriyorsunuz, sistem tarafından şifrelenmiş NSDT ile ses dosyası arıyor sizi, aramayı açtığınızda telefonunuz merkez sunucuya sinyali aldığını ve gerçek numara olduğunu belirten yanıt sesini yolluyor. Sunucu telefonun fiziksel varlığı ve onayını almış olduğu için ödeme işlemini tamamlıyor.

• RFID : Radyo Frekansı ile Tanımlama(RFID) teknolojisi radyo frekansı kullanarak nesneleri tekil ve otomatik olarak tanımlama yöntemidir. RFID, temel olarak bir etiket ve okuyucudan meydana gelir. RFID etiketleri EPC(Elektronik Ürün Kodu) gibi bilgileri almak, saklamak ve göndermek için programlanabilirler. RFID etiketleri, radyo frekansı ile yapılan sorguları almaya ve cevaplamaya olanak tanıyan bir silikon yonga, anten ve kaplamadan meydana gelir. Yonga, etiketin üzerinde bulunduğu nesne ile ilgili bilgileri saklar.

◦       Mifare, Desfire ve Proximity Kart yapıları RFID teknolojileri üzerine dayanır.

• BLE / Beacon : Bluetooth Low Energy olarak geçen Bluetooth V4.0 düşük enerji protokolüdür. Daha düşük enerji gerektirdiği için hazırlanan sinyal veren ve alan cihazlar 2 seneye kadar pil değiştirmeden dayanmaktadır.

◦       IEEE 802.15.1 ağ standardında 2.4-2.5 GHz frekansı ile 1 Mbit/s veri hızı, 0.006 sn kurulum/anlaşma hızında çalıştığı için normal Bluetooth ve NFC ‘den daha hızlı işlem yapar. ◦       Apple kendi işletim sistemi iOS 7.0 ile sisteme gömülü getirmekte, kendi desteklediği sinyal cihazlarınada iBeacon ismi veriliyor. ◦       Google ‘da Android 4.3 ile beraber BLE ve Beacon ‘ları desteklemeye başladı. ◦       Paypal piyasada ilk somut denemeleri yapan ve ödeme alan kurum olarak öne çıktı.

• NFC : Near Field Communication (Yakın mesafe iletişim), akıllı telefon ve benzeri cihazların birbirine dokunarak ya da birbirine birkaç santimetre yaklaştırılarak radyo iletişimi kurmalarına imkan tanıyan standartlar kümesidir. ISO / IEC 14443 ve FeliCa standartlarını da içeren mevcut radyo frekansı tanımlama (RFID) standartlarına dayanmaktadır.

◦       Tüm telefon üreticileri NFC ‘ i cihaz sayılarını artırdı ve güvenlik katmanın diğer teknolojilerden daha iyi olması nedeniyle Apple ‘da sonunda ikna oldu ve NFC ‘ yi yeni cihazlarına ekliyor. ◦       NFC aşağıdaki alanlarda güncel ve gelecek çözümler sağlayarak, bugünün farklı temassız teknolojilerini bütünleştirir: ▪       Erişim kontrolü ▪       Tüketici elektroniği ▪       Sağlık ▪       Bilgi toplama ve değişim ▪       Sadakat ve kuponlar ▪       Ödemeler ▪       Ulaşım

• SMS : Mobil Ödeme ve Operatör Faturaları ile ödeme servisleri SMS üzerinden çalışmaktadır. SMS ‘in bir diğeri önemide “two-factor authentication (2. faktör onaylama)” modeli güvenliği sağlayan tüm cüzdan ve ödeme servisleri SMS üzerinden çalışmaktadır.
• QRCode : İşbankası Parakod ile ödeme ve Mobilkasaba cüzdan servisleri ile Türkiye ‘de trend olan QRCode ile ödeme dahada popüler olacağa benziyor. Öncelikle Dijital ve Mobil Pazarlama kampanyalarında kullanılan QRCode giderek Loyalty ve Kart üzerinde kampanya modellerinde de kullanılırken yeni dönemde para çekme, ödeme ve kişisel güvenliği kolaylaştırma adımlarında kullanılmaktadır.
• VPOS : Virtual POS (Sanal POS) – Bildiğimiz Bankaların Sanal POS hizmetlerini ifade ediyor. Büyük ölçekteki e-ticaret firmaları doğrudan banka Sanal POS ‘larına bağlanabildiği gibi, 12 banka POS ‘unu tek bir platformda sunan Asseco MerchantSafe Unipay ürününü kullanırken, daha küçük ölçekteki e-ticaret firmalarıda entegrasyon ve bonus/puan sistemi entegrasyonlarını sıkıntısız yapmak için PayU ‘u kullanmaktalar.
• mPOS : Akıllı telefon ve tabletlere takılabilen mobil POS cihazı. Örnek olarak Amerika ‘lı Square ve Paypal ‘ın Avrupa rakiplerinden en büyüğü iZettle
• 

 

Çizim: Ödeme Sistemleri Ekosistemi ve Paydaşları 

 

Kanunda bahsi geçen tanımlar ve yorumlarım:

Alıcı: Ödeme işlemi sırasında gönderilecek fonun ulaşması istenen gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir.

Banka: TCMB – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Anonim Şirketini ifade ediyor.

• * Kanunun 5. maddesi uyarınca Sistem İşleticisine faliyet izinleri verir
• * Ödeme Sistemlerin işleyişine ve sisteme katılım kural ve sözleşmeler Banka tarafından çıkarılacak yönetmeliklere göre işleticis tarafından belirlenir.
• * Sistemlerin sorunsuz ve kesintisiz işlemesini sağlamak üzere düzenlemeleri yapar
• * Sistem İşleticilerini gözetler ve denetler

Elektronik haberleşme işletmecisi: 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu çerçevesinde tanımlanan işletmeciyi tarif eder

• * Yetkilendirme çerçevesinde elektronik haberleşme hizmeti sunan ve/veya elektronik haberleşme şebekesi sağlayan ve alt yapısını işleten şirketi,
• * GSM ve Internet altyapı ve servis sağlayıcıları ifade ediyor

Elektronik para: Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, kanunda kapsamındaki ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değeri ifade etmektedir.

• * Tüm sektörler ve Pazarlama alanında yorumlanabilecek çok geniş bir çerçeve ve fırsatlar mevcut. Bu konuyu ayrı bir makalede ele alacağım.

Elektronik para kuruluşu: Kanun kapsamında elektronik para ihraç etme yetkisi verilen tüzel kişiyi ifade ediyor.

• * Kendi ürün ve hizmetlerini elektronik para ile satacak veya kampanyalarında kabul edecek kurumlarında kanunu iyi okumaları ve yorumlamaları gerekmektekdir.
• * Markalar, Perakende ürün ve hizmet kuruluşları ile, e/m-ticaret hizmeti veren kuruluş ve pazaryerleride konuyu dikkatli takip ederek pozisyonlarını almaktadır.

Fon: Ödeme Sistemleri ekosisteminde ve kanunda bahsi geçen para transferi ve ödemede kullanılan tüm banknot, madeni para, kaydi para veya elektronik parayı ifade eder.

Gönderen: Sahibi olduğu tanımlı ödeme hesabından veya ödeme hesabı bulunmaksızın ödeme emri veren gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder

Katılımcı: Ödeme Sistemine katılarak doğrudan para ve ödeme transfer emri verme yetkisi bulunan ve sistem kurallarına uymakla yükümlü tüzel kişiyi ifade eder

Kişisel güvenlik bilgileri: Ödeme aracı ile işlem gerçekleştirirken kullanılabilecek şifre, kart/hesap/elektronik para/kupon son kullanma tarihi, güvenlik numarası gibi ödeme aracını ve ödeme aracı kullanıcısının kimliğini belirleyici bilgileri ifade eder

Kurul: BDDK – Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunu ifade eder.

• * Kanun kapsamında ödeme hizmetleri alanında faaliyette bulunmak isteyen ödeme kuruluşu Kuruldan izin almak kaydıyla faaliyette bulunabilir.
• * Ödeme Kuruluşları tarafından yapılamayacak faaliyetleri belirlemeye ve engellemeye yetkisi vardır. Lisans alıp faaliyete başlamış olsada tüm Ödeme Kuruluşları bu düzenleme ve kurallara uymalıdır.
• * Kurul, Ödeme kuruluşunun iznini gerekli kuruluş ve işletim şartları, güvenlik ve işletim kriterlerini yerine getirmediği için iptal edebilir

Kurum: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunu,

• * Ödeme Kuruluşlarının kuruluşu için gerekli bilgi ve belgeler, işleyişine, sermaye ve özkaynak yapısı, şube, temsilci ve dış hizmet sağlayıcısı kullanımı, kurumsal yönetim ilkelerine, iç sistemlerine, bilgi sistemleri / IT yönetimine ve kanun kapsamına girmeyen diğer faaliyetlere ilişkin usul ve esasları MASAK ve Banka ‘nın görüşünü alarak yönetmelikler ile beilrler
• * Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşu gözetim ve denetimlerini yapar

Masak : Mali Suçları Araştırma Kurulunu ifade eder. Bankalarda olduğu gibi Ödeme Sistemi oyuncuları üzerinde oluşacak legal olmayan para akışı, transferi ve yöntemlerini izleme, denetleme ve kontrolünden sorumlu kuruludur.

Menkul kıymet mutabakat sistemi: Üç veya daha fazla katılımcı arasındaki transfer emirlerinden kaynaklanan menkul kıymet aktarımlarının gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla yapılan takas ve mutabakat işlemleri altyapısı ve sistemini ifade eder.

Merkezi karşı taraf: Bir veya daha fazla piyasada işlem gören finansal sözleşmelerin tarafları arasında alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenerek işlemlerin tamamlanmasını taahhüt eden kuruluşu ifade eder.

Mutabakat: İki ya da daha fazla taraf arasındaki fon ya da menkul kıymet aktarımından kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesini ifade eder.

Mutabakat hesabı: Banka, bir mutabakat kuruluşu veya merkezi karşı taraf nezdinde bulunan, fon veya menkul kıymetleri muhafaza etmek ve sistemdeki katılımcılar arasındaki işlemlerin mutabakatını sağlamak amacıyla kullanılan hesabı ifade eder.

Mutabakat kuruluşu: Nezdinde mutabakat hesabı bulunduran ve gerektiğinde katılımcıya mutabakat amacıyla kredi verebilen kuruluşu ifade eder.

• * Burada Takas ve Mutabakat kuruluşu oluşumundan bahsediliyor.
• * Kredi verme ve escrow mekanizmaları ile proje firmaları ve müşteri arasında yeni bir iş modeli oluşabilir.
• * Sigorta şirketlerinede burada bir iş çıkabilir gibi görünüyor.

Netleştirme: Bir katılımcının gönderdiği ve aldığı transfer emirlerinden kaynaklanan alacak ve borçların karşılıklı mahsup edilerek tek bir alacak veya borca dönüştürülmesini ifade ediyor.

• * İki veya daha fazla taraf arasında alacak ve borç netleştirilerek mutabakatın kurulması sağlanıyor.

Ödeme aracı: Ödeme hizmeti sağlayıcısı ile kullanıcısı arasında belirlenen ve ödeme hizmeti kullanıcısı tarafından ödeme emrini vermek için kullanılan kart, cep telefonu, şifre ve benzeri kişiye özel aracı ifade ediyor.

• * Yeni dönemde Ödeme aracı olarak fiziksel kart, cihaz ve aparat veya sanal (dijital & mobil) uygulama, mesaj, kişisel iz/tag, şifre, biometrik bilgiler kullanılabilecek.

Ödeme emri: Ödeme hizmeti kullanıcısı tarafından ödeme işleminin gerçekleşmesi amacıyla ödeme hizmeti sağlayıcısına verilen talimatı ifade eder.

• * Ödeme emri / talimatı yukarıda sayılan tüm ödeme araçları ile yapılabiliyor olacak.

Ödeme hesabı: Ödeme hizmeti kullanıcısı adına açılan ve ödeme işleminin yürütülmesinde kullanılan hesabı ifade ediyor.

• * Ödeme hizmetini gerçekleştirebilmek için Ödeme Hizmeti Sağlayıcısı havuz/normal hesaplarında açılan hesabı ifade ediyor.
• * Ödeme araçlarını kullanarak ödeme ve para transferi için ödeme hesabına para yatırmak ve çekmek mümkün.

Ödeme hizmeti:

• * Ödeme hesabına para yatırma, çekme ve işletme ilgili işlemleri kapsar
• * Ödeme hesabındaki fonun aktarımı, doğrudan borçlandırma, ödeme kartı veya benzeri araçla yapılan ödeme işlemi, ödeme emri ve para transferi işlemlerini kapsar
• * Ödeme aracının ihracı veya kabulünü kapsar
• * Para havalesini kapsar
• * Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetleri kapsar
• * Ödeme işlemi onayının elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla verildiği ve ödemenin son kullanıcı ile mal veya hizmet sağlayan arasında sadece aracı olarak faaliyet gösteren bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisine (GSM ve Internet Altyapı ve Servis Sağlayıcıları) yapılması kapsar.
•       – Maddenin gerekçesi: Ödeme işlemlerinde Cep telefonu, bilgisayar, kiosk ve benzeri elektronik haberleşme cihaz/aparatları kullanımı giderek artmaktadır. Son kullanıcı ödeme işlemine ilişkin onayı ilgili elektronik haberleşme cihazları ile verdiği ve fon aktarımının sözkonusu araçlar aracılığıyla bilişim ve elektronik haberleşme işletmecisi üzerinden gerçekleştirdiği işlemleri (mobil ödeme hizmeti gibi) kapsar.
•       – Bu durum GSM ve Internet Operatörlerini legal ve lisanslı bir oyuncu haline getirir.

Ödeme hizmeti kullanıcısı: Gönderen, alıcı veya her ikisi sıfatıyla belirli bir ödeme hizmetinden faydalanan gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder.

Ödeme hizmeti sağlayıcısı: 5411 sayılı kanun kapsamındaki bankalar, elektronik para kuruluşları, ödeme kuruluşları, ödeme hizmeti sağlayıcısıdır.

Ödeme işlemi: Gönderen veya alıcının talimatı üzerine gerçekleştirilen fon yatırma, aktarma veya çekme faaliyetini ifade eder.

• * Ödeme işlemini Ödeme araçları ile başlatabilir ve onayınıda aynı araçlar ve teknolojik yöntemler (SMS, Uygulama, Kart, Biometrik vb.) ile verebilir.

Ödeme kuruluşu: Ödeme hizmeti sağlamak ve gerçekleştirmek için bu Kanun kapsamında yetkilendirilmiş tüzel kişiyi ifade eder.

• * Kurul tarafından yetkilendirilir ve lisanslanır
• * Kurum tarafından gözetlenir ve denetlenir
• * Ödeme kuruluşu kredi verme faaliyetinde bulunamaz. Ödenmesine aracılık edilen tutarlar taksitlendirilemez.
• * Bilişim veya Elektronik haberleşme işletmecisi (ödeme hizmetinin gerçekleştirilmesi yada elektronik para ihracı için toplanan fonların kullanılmaması şartıyla) ödemesine aracılık ettiği tutarı kendi ürettiği faturasına yansıtabilir. Faturanın son ödeme tarihinede ödenmesi kredi sayılmaz. Burada Operatörlere ciddi fırsatlar doğmuştur.

Ödeme sistemi: Üç veya daha fazla katılımcı arasındaki transfer emirlerinden kaynaklanan fon aktarımlarının gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla yapılan takas ve mutabakat işlemleri için gerekli altyapıyı ifade eder

Para havalesi: Gönderen veya alıcı adına herhangi bir hesap açılmaksızın gönderenin, alıcıya veya alıcı adına hareket eden ödeme hizmeti sağlayıcısına fon aktarımı gerçekleştirdiği ödeme hizmetini ifade eder.

• * Hesap açılmadan sistem içi veya network/ağ içinde gönderilen para transferini ifade ediyor
• * Hesap açılmadan anlaşmalı para transferi network/ağ ‘larına gönderilen para transferini ifade ediyor

Sistem: Ödeme sistemi ve menkul kıymet mutabakat sistemini ifade ediyor.

Sistem işleticisi: Sistemin günlük işleyişinden sorumlu olan ve sistem işletimi için gerekli olan faaliyet iznine sahip       tüzel kişiyi ifade eder.

• * TCMB tarafından yetkilendirilir, gözetlenir ve denetlenir.
• * Kanunda tanımlanan yetki ve şartlar ile doğal adaylar: TCMB, BTOM, TakasBank, MKK ve BKM olacaktır.
• * Yeni adayların çıkmasını bekliyorum, olmaki özel sektör işin içine girmeli ve rekabet ortamı oluşmalı.

Takas: Sisteme gönderilen transfer emirlerinin aktarımı, bu emirlerin karşılıklı olarak iletilmesine ve mutabakat öncesi provizyon alındığı durumlarda provizyon alınmasına aracılık edilmesi ve bazı durumlarda bu emirlerin netleştirilmesi işlemlerini ifade ediyor.

Takas odası: Katılımcıların net borç veya alacak durumunun hesaplanmasından sorumlu kuruluşu ifade eder.

Transfer emri: Bu tanıma girenleri şu maddeler ile ifade edebiliriz

1)    Belirli miktarda fonun sistem içerisinde katılımcılar arasında devrolunmasına ilişkin katılımcı talimatını ifade eder.

2)    Ödeme yükümlülüğünün üstlenilmesi veya yerine getirilmesi sonucunu doğuran, sistem kurallarına uygun talimatı ifade eder.

3)    Menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları üzerindeki hakları kaydi olarak veya sair şekilde sistem içerisinde devretmeye yönelik katılımcı talimatını ifade eder.

 

Bir sonraki makalede sizlere, yukarıdaki Peyzaj ‘da modellediğim Ödeme Sistemleri Mimarisi, Ekosistem Oyuncuları, Yerel ve Uluslararası İş birliği yapılan Kuruluşlar, Ödeme Sistemleri ihtiyacı olan Sektörler, Aracı Kamu kurumları ve Özel kuruluşlar, Düzenleyiciler ile ekosistemde kullanılan tüm teknoloji ve cihazlar ve aralarındaki iş akışlarını aktarmaya çalışacağım.

Sizlere bu makalemde; Temmuz ayında tüm Bankacılık, Perakende, E-ticaret, Pazaryerleri, Ön Ödemeli Kart, Marka, Kargo, Pazarlama, Sadakat, Fatura Üreten & Tahsilat kurumları, Para Transferi sektörünün yönetmeliklerinin çıkmasını beklediği “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Kanunu” ‘nun resmi gerekçelerini yorumlarım ile beraber aktaracağım.

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Gelişen teknoloji ile birlikte ödemeler alanında görülen çeşitli uygulamalar sayesinde günlük hayatta gerçekleştirilen birçok ticari ve finansal işlem için nakit dışı ödeme yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır.
2. Elektronik para modeli ile çalışan ödeme araçlarının yaygınlaşması, bunlara ilişkin hukuksal yapının oluşturulması gerekiyor.
3. Elektronik paranın merkez bankalarının para politikalarına, ödeme sistemlerine ve ekonomik istikrara etkisi artmaktadır. Dolayısı ile elektronik para ihracı ve kullanımının hukuksal düzenlemeler ile kontrol edilmesi zorunludur. Bu nedenle günümüz ve yakın gelecekteki özellikle mobil alandaki teknolojik gelişim ihtiyaçlarına cevap verebilecek, ve iç-dış Turizm ‘i düşündüğünüzde uluslararası mevzuatlar ile de uyumlu düzenlemeler gerekli hale gelmiştir.
4. Gerçekleşen tüm ödeme işlemi hizmetini sunanlar ve yararlananlar arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi gerekmektedir. Uluslararası mevzuatlar ile uyumlu bir düzenleme; hem ödeme hizmetleri ve elektronik para hem de ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerinin arasındaki ilişkileri ve kullanılan tanımlamaları netleştirerek mevzuat bütünlüğünü sağlayacaktır.
5. “Ödeme Hizmetleri” kuruluşlarının bazıları (Bankalar) çeşitli otoritelerin gözetim ve denetimi altında sürdürürken, bazı kuruluşlar herhangi bir otoriteden izin almadan ve kontrole tabi olmadan faaliyetlerini sürdürmektedir. Zaman zaman Vatandaş ve Tüketici haklarının korunması açısından ciddi sıkıntılara yol açabilmektedir.
6. Bankalar dışındaki kuruluşların “Ödeme Hizmetleri” sektöründe faaliyet göstermesi rekabetin artması, hizmet kalitesinin yükselmesi, tüketiciler açısından maliyetlerin düşmesi ve bankacılık hizmetlerinden faydalanamayan kesimlerin bu hizmetlere daha kolay ulaşmasını sağlayacak.
7. “Ödeme Hizmetleri” temel olarak; gönderenden alınan fonun alıcıya ulaştırılmasıdır. Bu tür işlemlerde sektöre olan güveni olumsuz etkileyebilecek uygulamaların önlenmesi amacıyla banka-dışı kuruluşların “Ödeme Hizmetleri” alanında işlem gerçekleştirirken faaliyetlerinin düzenlenmesi gerekmektedir.
8. Merkez bankalarının temel amacı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri” ’nin güvenli ve etkin bir şekilde çalışmasını sağlamaktır. Sistemlerin sorunsuz bir şekilde çalışmasının merkez bankaları ve finansal istikrar açısından çok önemlidir. Bu sistemlerin artan kullanımı, gerçekleşen işlemlerin büyük miktarlara ulaşması ve sistem katılımcılarından birinin karşılaşacağı kredi veya likidite problemin diğer katılımcılara da yayılarak zincirleme bir etki doğurma ihtimali yükselmektedir.
9. Güvenli ve etkin bir şekilde çalışan bir sistemin sağlam bir hukuksal temele ve sistemin etkin çalışmasına engel olabilecek finansal ve operasyonel risklerin kontrolünü sağlayan bir mekanizmaya sahip olması gerekmektedir.
10. Bu çerçevede, Uluslararası Mutabakat Bankası (Bank for International Settlements – BIS) bünyesinde sistemler konusunda faaliyet gösteren Ödeme ve Mutabakat Sistemleri Komitesi (Committee for Payment and Settlement Systems – CPSS) sistemlerin gözetimini merkez bankalarının başlıca görevlerinden biri olarak kabul etmiştir.
11. 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununda; “Bankanın temel görevleri” bölümü 4. maddesi 3.fıkrasının (I) numaralı bendinin (f) alt bendinde “Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek” hükmü yer almaktadır.
12. Katılımcıların “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri” ‘de gerçekleştirdikleri işlemler finansal sistem içerisindeki  varlık akışlarının önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Dolayısı ile gerçekleşen işlemlerin nihai olması ve mutabakatı gerçekleşen işlemlerin iptal edilememesi, katılımcıların varlık akışlarında ve sistemik bir riskin oluşmasını önleyecektir.
13. 6493 sayılı kanun ve yönetmelikleri ile Türkiye’de faaliyet göstermekte olan tüm sistemlerde gerçekleşen işlemlerin hukuksal zemini güçlendirilecek, gözetim konusunda da uluslararası standartlar ve uygulamalar gerçekleştirilecektir.
14. Avrupa Birliği (AB) Müktesabatının üstlenilmesine ilişkin Türkiye Ulusal Programının uygulanması, koordinasyonu ve izlenmesine dair Bakanlar Kurulu kararı 31/12/2008 tarihli Resmi Gazetede yayımlandığı için zaman baskısı da vardır.
15. Sistemler, ödeme hizmetleri ve elektronik para kuruluşları ile ilgili olarak AB müktesabatına uyum sağlamak amacıyla Sermayenin serbest dolaşımı ve Mali hizmetler fasılları kapsamında Ödeme Sistemleri Kanununun ivedi olarak çıkarılıp uygulanması gerekmektedir.
16. Kanun hazırlanırken sistemler, ödeme hizmetleri ve elektronik para hususlarında Türk mevzuatını AB müktesebatına uyumlaştırmak için 2007/64/EC sayılı Ödeme Hizmetleri Direktifi, 2009/44/EC sayılı direktif ile değişik 1998/26/EC sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerinde Mutabakatın Nihailiği Direktifi ve 2009/110/EC sayılı Elektronik Para Kuruluşlarının Kurulması, Faaliyetlerinin Sürdürülmesi, Denetimi Direktifi dikkate alınmıştır.

Sonuç olarak; gerek AB müktesebatına uyum sağlanması, gerek sistemler, ödeme hizmetleri ve elektronik para kuruluşları alanındaki hukuki boşluğun doldurulması, gerekse de söz konusu alanların sağlıklı gelişimi, ana kavramların tanımlanması, hak ve yükümlülükler ile yaptırımların belirlenmesi gerekliliğinden hareketle bu kanun hazırlanmıştır.

 

Bir sonraki makalem “Türkiye Ödeme Sistemleri Ekosistemi ve Potansiyel Oyuncuları” başlıklı olacak. Grafik ve mimari olarak tüm yerli & yabancı oyuncuları, düzenleyicileri, kullanılacak teknolojileri, hedef müşteriler, perakende ve e-ticaret sektörü ile olacak ilişkilerini aktarmaya çalışacağım.